کتابخانه مجازی ادبیات

خلّف المستشرقون أسلاف الباحثین الغربیین حالیاً تراثاً لا بأس به من الدراسات المشرقیة والإسلامیة إستفاد منه هؤلاء الباحثون، فالإستشراق تحوّل إلى مجالات علمیة بحتة أصبحت تدرسها الکلیات ومراکز الأبحاث، لکنّ تلک الأبحاث بقیت تخدم أهداف ومصالح الغرب الإمبریالیة فی بعض الموارد، إلا أن الکثیر منها حالیاً نابعة عن وجدان باحثین غربیین أحرار یصنّفون الکتب والأبحاث من أجل إرضاء أطماحهم البحثیة واستکمالاً لمسیرتهم العلمیة. ومن جملة الحقول البحثیة المهمة التی کتب فیها الباحثون الغربیون الکثیر من هذه الدراسات، هی الدراسات الإسلامیة والحدیث الشریف منها بالتحدید سیّما الحدیث الشیعی. ومن هؤلاء الباحثین المعاصرین أستاذ جامعة إدینبرا الدکتور أندرو ج. نیومان الذی شهدنا له العدید من المساهمات فی حقل الفکر الإمامی وبالتحدید دراساته فی الحدیث الشیعی وجهود علماء الإمامیة فی العصر الصفوی وتحدیداً فی موضوع جدلیة الدین والعلماء مع السیاسة ورجالها. وما نهدف إلیه من دراستنا هذه هو نقد کتاب الباحث نیومان الهامّ عن تاریخ الحدیث الشیعی فی القرون التأسیسیة للمذهب الإمامی وأثر النهجَین الفکریَین الهامَّین عند علماء الإمامیة وهما: النهج الأصولی والنهج الإخباری الذی یمثله قم والقمّیون آنذاک فی تدوین أقدم ثلاثة مجامیع روائیة عند الشیعة الإمامیة: المحاسن للبرقی (توفی بین 274ـ280 ه‍/ 887ـ893 م) وبصائر الدرجات للصفّار القمّی (ت 290 ه‍/ 903 م) والکافی فی علم الدین للکلینی الرازی (ت 329 ه‍/ 941 م) وفق منهج التحلیل التاریخی والإستقرائی للنصوص التاریخیة والروائیة سیّما من تلک الکتب.

وقوع انقلاب اسلامي ايران، آثار عميق، گسترده و متفاوتي بر نظريه پردازان غربي گذاشت و در عصري كه حضور دين در جامعه پايان يافته تلقي مي شد، چالش هاي فراواني را براي دنياي غرب ايجاد كرد و در پي آن، موجي از نظريه پردازان غرب توجه خود را به انقلاب ايران معطوف ساختند. از آنجا كه مذهبي بودن انقلاب اسلامي، يكي از ويژگي هاي آن به شمار مي رود، و با توجه به پيروي اكثريت مردم ايران از مذهب تشيع، برخي از نظريه پردازان انقلاب اسلامي، اين پديده را با چنين ديدگاهي مطالعه كرده اند. مستشرقان پس از يك غفلت طولاني، به نقش و اهميت مكتب تشيع و كارايي آن در رويدادهاي سياسي و اجتماعي در ايران پي بردند و اعتراف كردند كه چه پتانسيلي در مذهب تشيع و اعتقادات شيعيان نهفته است. انديشمندان غربي در مورد انقلاب ايران، نقش مذهب را بسيار چشمگير مي دانند كه توانسته است گروه هاي غيرمذهبي يا شبه مذهبي را نيز تحت تاثير خود قرار دهد. مكتب تشيع با معارف عميقي چون اعتقاد به مهدويت، وجود روحانيون و مراجع و رهبري ديني، عاشورا، شهادت، وحدت و اتحاد توانسته است بزرگ ترين انقلاب قرن را رقم بزند كه درك اين انقلاب براي بسياري از انديشمندان دشوار است.

در این نوشتار، در ابتدا موقعیت استراتژیک یمن بررسی شده است. در ادامه، به این سوال پاسخ داده شده که «انقلاب اسلامی ایران چه تاثیراتی بر تحولات ژئوپلیتیکی شیعه در یمن داشته است؟» هرچند شیعیان زیدی، که بخش عمده شیعیان این کشور را تشکیل می دهند، تا سال 1962 حکومت را در این کشور بر عهده داشتند، اما پس از سقوط آنها از قدرت، طی سالیان متمادی در انزوای ژئوپلیتیکی شدیدی قرار گرفتند. با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، موجبات خروج از انزوا و گسترش تدریجی ژئوپلیتیک شیعه در این کشور فراهم گردید. احیای شیعیان زیدی، تاثیرپذیری فکری و عملی شخصیت های یمنی از تفکرات انقلابی امام خمینی(ره)، گسترش شیعه دوازده امامی و حضور فعال شیعیان در قیام اخیر مردم یمن از جمله تاثیرات این انقلاب بر تحولات ژئوپلیتیکی شیعه در یمن به شمار می آید. در مجموع، می توان گفت: انقلاب اسلامی ایران موجب گسترش ژئوپلیتیک شیعه در یمن شده است.