کتابخانه مجازی ادبیات

کتاب مذهب شیعه یا عقیده شیعه اثر دوایت دونالدسن، از نخستین پژوهش‌های شرق شناختی در نیمه اول قرن بیستم است که به بحث درباره ائمه اطهار (ع) و مطالعه درباره جغرافیای تاریخی مراقد آنان اختصاص دارد. مولف در فصل ششم این کتاب درباره امام حسن (ع) سخن گفته و شرحی تاریخی از رویدادهای عصر و حیاتش به دست داده است. وی اطلاعات و اخبار خود را از برخی از منابع معتبر و منابع قصصی نامعتبر اخذ کرده و در این فصل برداشت‌ها و تصورات کلی خود را درباره شخصیت امام حسن (ع) و زندگی و سیره ایشان و شرایط آن عرضه می‌کند که به دور از حقیقت است. وی گرفتار خطاهای بزرگی شده و مجموعه‌ای از دروغ‌ها و اخبار ساختگی را به این شخصیت بزرگ نسبت داده که از نظر محتوا و سند عاری از حقیقت است. ناقد در این مقاله کوشیده است بر پایه روایت‌ها و اخبار متقن به نقد و بررسی این دروغ‌ها و اخبار ساختگی پرداخته و اعتبار منابعی را که وی بدان‌ها استناد جسته است، رد کند.

یکی از راه‌های شناخت قطعیت و یا چگونگی صدور روایات، تشکیل خانواده حدیثی پیرامون آن و سنجش روایت در پرتو آن است. این روش که بیشتر در علم حدیث از آن بهره برده می‌شود، می‌تواند در نفی و اثبات وجود یک گزارش تاریخی، برای مورخان و سیره‌نگاران هم کاربرد داشته باشد. به نظر می‌رسد، پذیرش اخبار مطلاق بودن امام حسن(ع) در منابع اسلامی، ریشه در همین امر، یعنی تشکیل خانواده حدیثی داشته است. نوشتار پیش رو، با آسیب‌شناسی این شیوه و با استناد به متون کهن و روش وصفی و تحلیلی، در پی پاسخ به چرایی پذیرش اخبار مطلاق بودن امام حسن(ع) از سوی برخی اندیشمندان اسلامی، به‌ویژه امامیه است. یافته‌های این پژوهش، نشان می‌دهد که تشکیل خانواده حدیثی، ناتوان از تشخیص گزارش‌های جعلی هدفمند است و این آسیب، در اخبار مطلاق بودن امام حسن(ع) به چشم می‌خورد؛ به این معنا که جاعلان، با اخبار متنوع و متعدد پیرامون طلاق‌های امام حسن(ع)، این گزارشِ غیرقابل اعتماد را صحیح و موجّه جلوه داده‌اند.

معرفى اجمالى‏ الإقبال بالأعمال الحسنة فيما يعمل مرة في السنة تأليف سيد رضى الدين، على بن موسى بن طاووس حلى( 589- 664 هجرى) در موضوع ادعيه و اعمال سال و زيارات معصومين عليهم السلام مى‏باشد. انگيزه نگارش‏ ابن طاووس اين كتاب را همراه با 8 جلد ديگر به عنوان تتمه« مصباح المتهجد» شيخ طوسى نوشته است. او در مقدمه كتاب« فلاح السائل»، كه جلد اوّل از تتمّات مصباح المتهجد است اسامى 10 جلد كتاب را آورده است. كتاب حاضر شامل اعمال يازده ماه از سال است. اعمال ماه رمضان نيز، به خاطر اهميت اين ماه، در كتابى ديگر با نام« المضمار» آمده كه توسط مصنف همراه با اقبال در يك مجموعه عرضه شده است. شيوه نگارش‏ سيد كتاب خويش را به ترتيب ماههاى سال نگاشته، اما بر خلاف روش معمول، ابتداى سال را ماه مبارك رمضان دانسته است. از جمله دلايل اين كار اهميت فوق العاده‏اى است كه شرع براى ماه رمضان قائل شده و اينكه اهل معرفت ابتداى سال و ابتداى سير و سلوك خويش را ماه رمضان قرار مى‏دهند. اعتبار و ارزش‏ كتاب اقبال الأعمال مانند ديگر كتابهاى سيد ابن طاووس از اعتبار و ارزش ويژه‏اى بين علماى شيعه برخوردار است. سيد با تأليف اين كتاب خدمت بزرگى به جهان اسلام نموده، به قسمى كه تمام مؤلفان پس از سيد در موضوع ادعيه و زيارات، خوشه چين خرمن پر بركت او هستند. از جمله شيخ عباس قمى در« مفاتيح الجنان» بسيارى مطالب را از اين كتاب نقل مى‏كند. علامه آقا بزرگ تهرانى نيز در الذريعة اين مطلب را تأييد كرده كه سيد با تأليف اين كتاب حق بزرگى به گردن تمام شيعيان و هم دانشمندانى كه در موضوع دعا و نيايش كتابى نوشته‏اند دارد و در حقيقت همه آنها سر سفره اين دانشمند بزرگ نشسته‏اند و از ثمرات آن عارف انديشمند بهره برده‏اند و بر ما لازم است كه از خدمت بزرگ ايشان تقدير كنيم. منابع‏ در قرون گذشته يكى از غنى‏ترين كتابخانه‏هاى شخصى كه مملو از نسخه‏هاى گرانبهاى خطى و منحصر به فرد بوده، كتابخانه سيد ابن طاووس بوده است. در اين كتابخانه به نقل خود سيد بيش از 1500 كتاب معتبر و نفيس در علوم مختلف وجود داشته است. از جمله در موضوع دعا بيش از 70 جلد كتاب نزد سيد بوده كه كتابهايى مثل اقبال را از آنها تدوين كرده است. ابن طاووس علاقه و اهتمام خاصى نسبت به ادعيه داشته، به طورى كه اكثر كتابهاى او در شكلهاى مختلف، ادعيه و اذكار و زيارات را در بر دارد. تاريخ تأليف‏ كتاب اقبال در سال 650 هجرى، در حالى كه ابن طاووس به سن 60 سالگى قدم نهاده بود تأليف گشت. در سال‏هاى 655 و 656 نيز توسط مؤلف چند باب به كتاب حاضر افزوده شد. محل تأليف كتاب نيز كربلا، در جوار مرقد و بارگاه سالار شهيدان عليه السلام بوده است. ترتيب مطالب‏ كتاب شريف اقبال به 12 قسمت تقسيم شده و هر قسمت مربوط به يك ماه است. هر ماه نيز به بابها و فصلهاى متعدد تقسيم شده تا دسترسى به مطالب هر روز از ماه به سهولت امكانپذير باشد. كتاب« المضمار» كه در حقيقت همان بخش مربوط به ماه رمضان است در ابتدا آمده و بقيه سال نيز به دو قسمت تقسيم گشته است، قسمت اول ماههاى شوال، ذو القعدة و ذو الحجة را در بر گرفته و قسمت دوم 8 ماه بقيه سال را. در چاپ حاضر در برنامه هر سه جلد كتاب در يك مجلد جمع شده و يك كتاب قطور را شامل شده است. نسخه‏هاى كتاب‏ 1- نسخه‏اى در كتابخانه آستان قدس رضوى عليه السلام مربوط به 957 هجرى. 2- نسخه‏اى در كتابخانه آستان قدس رضوى عليه السلام مربوط به 1074 هجرى.  

معرفى اجمالى‏ الإقبال بالأعمال الحسنة فيما يعمل مرة في السنة تأليف سيد رضى الدين، على بن موسى بن طاووس حلى( 589- 664 هجرى) در موضوع ادعيه و اعمال سال و زيارات معصومين عليهم السلام مى‏باشد. انگيزه نگارش‏ ابن طاووس اين كتاب را همراه با 8 جلد ديگر به عنوان تتمه« مصباح المتهجد» شيخ طوسى نوشته است. او در مقدمه كتاب« فلاح السائل»، كه جلد اوّل از تتمّات مصباح المتهجد است اسامى 10 جلد كتاب را آورده است. كتاب حاضر شامل اعمال يازده ماه از سال است. اعمال ماه رمضان نيز، به خاطر اهميت اين ماه، در كتابى ديگر با نام« المضمار» آمده كه توسط مصنف همراه با اقبال در يك مجموعه عرضه شده است. شيوه نگارش‏ سيد كتاب خويش را به ترتيب ماههاى سال نگاشته، اما بر خلاف روش معمول، ابتداى سال را ماه مبارك رمضان دانسته است. از جمله دلايل اين كار اهميت فوق العاده‏اى است كه شرع براى ماه رمضان قائل شده و اينكه اهل معرفت ابتداى سال و ابتداى سير و سلوك خويش را ماه رمضان قرار مى‏دهند. اعتبار و ارزش‏ كتاب اقبال الأعمال مانند ديگر كتابهاى سيد ابن طاووس از اعتبار و ارزش ويژه‏اى بين علماى شيعه برخوردار است. سيد با تأليف اين كتاب خدمت بزرگى به جهان اسلام نموده، به قسمى كه تمام مؤلفان پس از سيد در موضوع ادعيه و زيارات، خوشه چين خرمن پر بركت او هستند. از جمله شيخ عباس قمى در« مفاتيح الجنان» بسيارى مطالب را از اين كتاب نقل مى‏كند. علامه آقا بزرگ تهرانى نيز در الذريعة اين مطلب را تأييد كرده كه سيد با تأليف اين كتاب حق بزرگى به گردن تمام شيعيان و هم دانشمندانى كه در موضوع دعا و نيايش كتابى نوشته‏اند دارد و در حقيقت همه آنها سر سفره اين دانشمند بزرگ نشسته‏اند و از ثمرات آن عارف انديشمند بهره برده‏اند و بر ما لازم است كه از خدمت بزرگ ايشان تقدير كنيم. منابع‏ در قرون گذشته يكى از غنى‏ترين كتابخانه‏هاى شخصى كه مملو از نسخه‏هاى گرانبهاى خطى و منحصر به فرد بوده، كتابخانه سيد ابن طاووس بوده است. در اين كتابخانه به نقل خود سيد بيش از 1500 كتاب معتبر و نفيس در علوم مختلف وجود داشته است. از جمله در موضوع دعا بيش از 70 جلد كتاب نزد سيد بوده كه كتابهايى مثل اقبال را از آنها تدوين كرده است. ابن طاووس علاقه و اهتمام خاصى نسبت به ادعيه داشته، به طورى كه اكثر كتابهاى او در شكلهاى مختلف، ادعيه و اذكار و زيارات را در بر دارد. تاريخ تأليف‏ كتاب اقبال در سال 650 هجرى، در حالى كه ابن طاووس به سن 60 سالگى قدم نهاده بود تأليف گشت. در سال‏هاى 655 و 656 نيز توسط مؤلف چند باب به كتاب حاضر افزوده شد. محل تأليف كتاب نيز كربلا، در جوار مرقد و بارگاه سالار شهيدان عليه السلام بوده است. ترتيب مطالب‏ كتاب شريف اقبال به 12 قسمت تقسيم شده و هر قسمت مربوط به يك ماه است. هر ماه نيز به بابها و فصلهاى متعدد تقسيم شده تا دسترسى به مطالب هر روز از ماه به سهولت امكانپذير باشد. كتاب« المضمار» كه در حقيقت همان بخش مربوط به ماه رمضان است در ابتدا آمده و بقيه سال نيز به دو قسمت تقسيم گشته است، قسمت اول ماههاى شوال، ذو القعدة و ذو الحجة را در بر گرفته و قسمت دوم 8 ماه بقيه سال را. در چاپ حاضر در برنامه هر سه جلد كتاب در يك مجلد جمع شده و يك كتاب قطور را شامل شده است. نسخه‏هاى كتاب‏ 1- نسخه‏اى در كتابخانه آستان قدس رضوى عليه السلام مربوط به 957 هجرى. 2- نسخه‏اى در كتابخانه آستان قدس رضوى عليه السلام مربوط به 1074 هجرى.