کتابخانه مجازی ادبیات

با رحلت رسول خدا، توجه به رویکرد صلح‌محورِ آن حضرت به منظور حفظ انسجام جامعة اسلامی و اتحاد مسلمانان کم‌تر شد. اما با شروع خلافت امیرالمؤمنین و التزام عملی ایشان به قرآن و سنت پیامبر، توجه به این امر نیز رنگی تازه به خود گرفت. مروری بر عملکرد امام در دوران کوتاه خلافت ایشان و مطالعة موردی جنگ جمل، بر پایة کهن‌ترین متون تاریخی، براین امر گواه است. بر این ‌اساس، پرسش پژوهش حاضر آن است که چه مستندات تاریخی‌ای از نحوة عملکرد امام علی در وقایع پیرامون جنگ جمل وجود دارند که با بهره‌گیری از آن‌ها بتوان بر توجه آن حضرت به حفظ انسجام جامعة اسلامی و اتحاد مسلمانان با رویکردی صلح‌محور صحه ‌گذارد؟ نتیجة این پژوهش توصیفی - تحلیلی، آن است که ایشان با محوریت جلوگیری از ایجاد افتراق در جامعه، ضمن شفاف‌سازی اوضاع برای مردم و فرستادن نمایندگانی نزد فتنه‌انگیزان، با رویکردی صلح‌طلب کوشیدند تا از منتهی‌ شدن فتنه به جنگ جلوگیری نمایند. همان‌طورکه پس از اتمام نبرد، با پرهیز از خشونت و رفتار دین‌محور با بازماندگان، عدم‌مماشات در امور جامعة اسلامی (انتخاب حکم‌ران) و نوشتن نامه و تشریح وقایع برای مردم کوفه و مدینه، در حفظ انسجام جامعة اسلامی و اتحاد مسلمانان کوششی حداکثری داشتند.

مشاهير معتزلي در زمان سه تن از خلفاي عباسي (مأمون، معتصم و واثق) از نفوذ زيادي برخوردار بودن د . دامنه اين نفوذ در زمان متوكل عباسي متوقف گرديد؛ چرا كه وي برخلاف سيره خلفاي قبلي شيوه اهل حديث را برگزيده و به مخالفت با آراء و عقايد معتزله برخاست و آنها را مورد تعقيب و آزار و اذيت قرار دا د . در اين دوره سختگيري اهل حديث نسبت به معتزله در تمام ممالك آغاز شد ولي مجدداً معتزله از زمان شكل گيري آل بويه تا دوره اقتدار آن در ايران از نفوذ زيادي برخوردار شدن د . در اين عصر شخصيتهاي مهم معتزلي مشغول نشر عقايد خود بودند و حتي بعضي از آنها به مناصب بالايي رسيدند كه از اين نمون ه ها مي توان به صاحب بن عباد، وزير دو تن از امراي بويهي و قاضي عبدالجبار همداني، قاضي القضات ري اشاره كرد. در مقاله حاضر ضمن اشاره به مذهب آل بويه، علل گرايش معتزله به ايشان و چگونگي گسترش فعاليت اين جريان فكري، سياسي د رباره آل بويه و نهايتاً افول آنها را به بحث خواهيم گذاشت.