کتابخانه مجازی ادبیات

غیبت امام دوازدهم علیه‌السلام، به‌ویژه آغاز غییبت کبری که از سال 329 ق آغاز شد، آغاز دوران دشواری در جامعه شیعی به لحاظ اعتقادی بود که شیعیان، با بحران بزرگی مواجه شده و به حیرتی عجیب گرفتار شدند. نوشتار حاضر، با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، پس از اشاره‌ای کوتاه درباره غیبیت صغری و کبری و چگونگی آغاز غیبت کبری، به بررسی وضعیت اعتقادی شیعیان و حیرتی که آنان بدان گرفتار شدند پرداخته و علل آن را بررسی کرده و سپس، به نقش برجسته عالمان شیعه برای رفع این حیرت پرداخته است. بر اساس این تحقیق، در این دوران، سردرگمی گسترده و بحرانی فراگیر دامنگیر شیعیان بوده که شیعیان از بغداد تا اقصی نقاط خراسان، درگیر آن بوده و باعث پراکنده شدن شیعیان به فرقه‌های گوناگون شده بوده است. سه عامل طولانی شدن غیبت، اختناق و شدت تقیه، و شبهه‌افکنی فرقه‌های دیگر به‌ویژه زیدیه و معتزله از مهم‌ترین عوامل پیدایش این بحران بوده است. اما آنچه اهمیت بیشتری داشت، نقش عالمان شیعه در زدودن این بحران و حیرت، و روشنگری آنان در این جهت بود. آثار بسیاری در قرن چهارم و پنجم هجری از سوی بسیاری از بزرگان شیعه نگاشته شد که نشانه اهتمام آنان به رفع بحران از جامعه شیعه به حساب می‌آید.

محور اصلی بحث در این مقاله بررسی و تحقیق در مورد کسانی است که در آغاز از بزرگان شیعی محسوب می‌شدند اما در آن برهه از زمان که شیعیان جهان بویژه شیعیان بغداد و عراق تحت ستم حکومت عباسیان قرار داشتند و بطور محرمانه و زیر پوششی از تمهیدات، رهنمودهای امام‌مهدی(عج)را بوسیله چهار تن از نواب خاص ایشان دریافت و به کار می‌بستند، بنا به دلایلی که در مقاله به آنها پرداخته‌است، مدعی نیابت و سفارت دروغین می‌شوند.این گروه:ابو محمد شریعی، احمد بن هلال کرخی، محمد بن علی بن بلال، محمد بن احمد بن عثمان، ابو جعفر محمد بن علی شلمغانی، حلاج و محمد مظفر معروف به ابودلف، گرچه از لحاظ علوم دینی و عقلی از نخبگان بودند و پیش از ادعای سفارت مورد اعتماد شیعیان محسوب می‌شدند اما به دلایل:آنان با ادعای دروغین وکالت، جامعه شیعی را که در آن دوران اختناق با مشکلات عدیده‌ای دست بگریبان بود، دچار مشکل جدیدی با رنگ و بوی شیعی و خودی نمودند که در این مقاله هرچند به اختصار به آن پرداخته‌می‌شود.