تحقیقات انسان شناختی، شاخه ای از تحقیقات جامعه شناختی است که عمدتا به روش کیفی صورت می گیرد. در اینگونه تحقیقات پژوهشگر سعی می کند با ذهنیت چندفرهنگی و بدون هر گونه پیش داوری وارد محیط پژوهش گردد و با استفاده از تکنیک های متنوع، پاسخ سوالات خود را بیابد. این مقاله نمونه ای از این نوع تحقیقات انسان شناختی است که به صورت کیفی و با بررسی اسناد و مصاحبه، درباره موضوع «چاه عریضه جمکران» صورت گرفته است. برخی از سوالات تحقیق عبارتند از: آیا چاه عریضه جمکران، چاه مقدسی است؟ انداختن عریضه به داخل چاه جمکران یک عمل خرافی محسوب می شود یا مستند شرعی دارد؟ در صورتی که مستند شرعی دارد، آیا این عمل از سوی علما و بزرگان دینی انجام می شده یا نه؟ گونه شناسی افرادی که به داخل چاه، عریضه می اندازند، چگونه است؟ آیا می توان مخالفان عریضه انداختن داخل چاه جمکران را به گونه های متفاوت فکری تقسیم کرد یا همه از یک نوع هستند؟ برخی از نتایج تحقیق عبارتند از: چاه هیچ گونه جنبه تقدسی ندارد و تنها برای انداختن عریضه حفر شده است. عریضه نویسی در روایات مستند شرعی دارد و علما و بزرگان دینی نیز این عمل را انجام می دادند. همچنین موافقان و مخالفان نیز از یک طیف نیستند.
بررسی کنشهای رخ داده در برخی دورههای تاریخی به دلیل حساسیت آن دوره و جایگاه ویژه کنشگران دارای اهمیت است؛ زیرا میتواند الگوی مفیدی برای فهم رویدادها و ژرفا یافتن درک عمومی باشد. در این مقاله، کنشهای متظاهرانه مامون در مواجهه با امام رضا (ع) در دوران خلافت با استفاده از ظرفیتهای تحلیل گفتمان لاکلا و موفه با تاکید بر دو مفهوم اصلی زنجیره همارزی و حاشیهرانی تبیین میشود. نتایج تحقیق نشان میدهد، مامون در دورههای مختلف به تناسب موقعیت از راهکارهای همارزی مانند تظاهر به تشیع، دعوت امام (ع) به مرو، پیشنهاد ولایتعهدی، باورداشت آخرالزمانی، بهکارگیری نمادهای شیعی و تطمیع استفاده کرده است. همچنین، راهکارهای حاشیهرانی مانند مهندسی روابط اجتماعی، کتمان فضایل، تضعیف جایگاه اجتماعی، تضعیف جایگاه علمی، ترور شخصیت، حصر ارتباطی، زندان، حصر خانگی، حذف فیزیکی و شهادت بهره گرفته است. روش مواجهه مامون با امام (ع) را میتوان به سه دوران بحرانی ابتدای حکومت، تثبیت حکومت و حصر فرهنگی- ارتباطی امام (ع) تقسیم کرد. با این حال، بهصورت دقیق نمیتوان هرکدام از راهکارها را به یک دوره خاص نسبت داد، اما مامون در دورههای اول و دوم بیشتر از زنجیره همارزی استفاده کرده است و هرچه به دوره سوم نزدیک میشویم، استفاده از مکانیسم حاشیهرانی بیشتر گردیده است. همچنین، گاهی بهصورت توامان از سازوکارهای برجستهسازی و حاشیهرانی استفاده شده است.