از زمانی که شیعیان توانستند خود را گروهی متشکل سازند، دارای آیین ها و نمادهایی خاص نیز شدند که سوگواری برای بزرگان دینی خود از مهم ترین آن آیین ها بود. مراسمی که طی زمان سیر تطور خود را می پیمود، با رسمی شدن تشیع در ایران وارد مرحله ای تازه شد و توانست به شکل یکی از مظاهر هنر ملی نیز جلوه گر شود. در عصر قاجار با ورود اجباری ایران به چرخه ارتباط جهانی و به سبب اهدافی که غربیان از ارتباط با ایران داشتند، سفر و سفرنامه نویسی آنها نیز رشد چشم گیری یافت. این سفرنامه ها که به نوعی، شناخت فرهنگ و جنبه های مختلف زندگی اجتماعی مردمان آن عصر را با تکیه بر آن ها می توان دنبال کرد، منابع فرهنگی تاریخ عصر قاجار به شمار می آید و در استفاده از آن ها باید به این مورد توجه داشت که چون شناخت آن ها از یک پدیده، در مدت کوتاهی صورت گرفته، پس شناختی شتاب آلوده و حتی گاهی غرض ورزانه و بدون پی بردن به کنه و دلایل اصلی آن جریان است. مراسم عزاداری ماه محرم از مواردی است که مورد توجه جهانگردان خارجی در ایران بوده؛ مراسمی که در عصر قاجار اوج و انحطاط خود را پیمود. شور و هیجان موجود در این مراسم و صحنه های بی بدیل که در آن خلق می شد، صفحاتی از کتاب های این مسافران را به خود اختصاص داده است. مراسم قمه زنی و سینه زنی، آغاز ماه محرم و تاثیر آن در روند زندگی مردم، حضور گسترده زنان در تماشای مراسم تعزیه، تاریخ پیدایش سوگواری و به ویژه تعزیه، کارکرد اجتماعی این عزاداری ها و موارد بسیار دیگر که مورد توجه این جهانگردان بوده، هدفی است که نویسنده این سطور قصد بررسی آن را دارد. بازسازی و بازنگری این مراسم هدف اصلی در این شناسایی است و به گونه ای موصوع مسیر تطبعی را می پیماید.

منابع مشابه بیشتر ...

625ac9a44ca34.JPG

أهل بیت علیهم السلام النبوة الأطهار في القرآن الکریم في دراسات المستشرقین

عبدالجبار ناجی

لقد وقف عدد من المستشرقین القدامى والمحدثین على مسائل دقیقة ومهمة فی الفکر الشیعی عامة وفی عقیدة التشیع الإمامی بشکل خاص. ومن بین هذه الموضوعات الآیات الکریمة التی تؤشر بشکل لا یقبل التأویل وإثارة الشکوک والتساؤلات وهو موضوع (آل بیت النبی"ص") فمن المعروف أن هناک عدّة آیات تبین المدلول التاریخی والأجتماعی (أی الأسری) لأهل البیت لاسیما ما ورد فی سورة الأحزاب آیة رقم33 إذ قال عزّ من قائل بسم اللّه الرحمن الرحیم (إنّما یرید اللّه لیذهب عنکم الرجس أهل البیت ویطهّرکم تطهیرا). فالمقصود بتعبیر أهل البیت هاهنا بحسب الکثیر من المفسرین إنهم أهل بیت النبی أو کما أشار رسول اللّه$ فی حدیثه الشریف المعروف فی الفکر الشیعی بحدیث أهل الکساء؛أو حدیث أهل العباءة:- وهم رسول اللّه وعلی وفاطمة والحسن والحسین(. المستشرقون شأنهم شأن عدد من المفسرین المسلمین الذین لا یرغبون بل ولا یرضون أن یکون هذا التعبیر (أهل البیت) مؤشرا بیّنا ومحدّدا بآل بیت النبی$ المنتسبین الیه بصلة الرحم (أولوا الأرحام) والأقربین نسبا. فراحوا یتجولون یمینا وشمالا فی تفسیراتهم التی تهدف أساسا الى توسیع دائرة فحوى هذا التعبیر لجعله یبدو وکأنه عامّا وشاملا؛ محاولة منهم الى إبعاده عن نصّه المرکزی بمعنى أهل بیت رسول اللّه. فهناک من المفسرین المسلمین، ویقف الطبری على رأس القائمة، من فسّر قول اللّه سبحانه وتعالى بأنه لا یشیر الى رسول اللّه والإمام علی والعترة الأخیار بل یشیر الى مضمون عام هو المتعلق بتوصیات اللّه تعالى وأرشاداته الموجهة الى أمّهات المؤمنین

6256cdab55d64.JPG

بررسی و نقد دیدگاه مادلونگ در خصوص مواضع سیاسی ـ اجتماعی امام حسین علیه السلام در دایرة‌المعارف ایرانیکا

سعید طاوسی مسرور, سیده زینب گلابگیر نیک

ویلفرد مادلونگ یکی از برجسته‌ترین خاورشناسان شیعه‌پژوه معاصر است که آثارش در همسنجی با سایر شیعه‌پژوهان غربی از امتیازهای علمی و روشی بسیاری برخوردار است. اولین مقالۀ مدخل «حسین‌بن ‌علی علیه السلام» در دایرة‌المعارف ایرانیکا در مورد حیات و اهمیت امام حسین علیه السلام در شیعه، توسط وی نگاشته شده است. در این پژوهه با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی و نقد مقالۀ مادلونگ پرداخته شده است. برایند بررسی و نقد گزارش وی، خصوصا در مورد شیوۀ استفاده از منابع در روایت رخدادهای پیرامون صلح و تدفین امام مجتبی علیه السلام و برخی از مواضع حضرت اباعبدالله علیه السلام است. مادلونگ در مقالۀ خود، صرفا به نقل مبتنی بر منابع بسنده نکرده و در بسیاری از موارد، برداشت‌ها و تحلیل‌های شخصی خود را نیز ارائه کرده است.