سبک شناسی یکی از مکتب نقدی جدید است که با پیشرفت زبان شناسی ترقی کرده و روز به روز در حال شکوفایی و پیشرفت می باشد. این مکتب نقدی به بررسی تحلیل های زبانی پرداخته و عوامل موثر در بنای یک اثر و ویژگی های فنی آن را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد. سبک شناسی اساس تحلیل یکی از آثار ادبی معاصر ایران در این مقاله است. آیت الله محمدحسین غروی اصفهانی معروف به کمپانی از علما و عرفای بنام معاصر و صاحب دیوان اشعار عربی «الانوار القدسیه»، و متخلص به مفتقر می باشد. در دیوان اشعار فارسی و عربی ایشان، اشعار بسیاری در مدح خاندان عصمت و طهارت به چشم می خورد که از جمله آنها می توان به مدحیه بلند وی در مدح امام رضا(ع) اشاره کرد که به زبان عربی سروده شده است. پژوهش حاضر قصد دارد قصیده ادبی- عرفانی آیت الله غروی در مدح امام رضا(ع) را با استفاده از اسلوب توصیفی- تحلیل بررسی کرده و سه سطح سبک شناسی یعنی سطح آوایی، دلالی و ترکیبی این شعر را مورد ارزیابی و واکاوی قرار دهد. از مهم ترین نتایج این پژوهش این است که با به کار بردن سبک شناسی به عنوان مکتبی از مکاتب نقد ادبی، به خوبی می توان بنیه عمیق یک اثر ادبی را در سه سطح تحلیل نمود و زیبایی های آن را دریافت. همچنین، آیت الله غروی اصفهانی(کمپانی) یکی از شاعران توانمند و چیره دست ادبیات معاصر ایران است که با وجود دارا بودن دو دیوان شعر به زبان های فارسی و عربی با اشعار بسیار در مدح پیامبر و اهل بیت مطهرشان، متاسفانه گمنام مانده و مورد توجه و بررسی شایسته قرار نگرفته است.
چگونگی ورود و سپس اقامت علی بن موسی الرضا در مرو، پایتخت خلافت اسلامی در دوران خلافت مأمون عباسی، موجب طرح فرضیههای مختلف بهویژه با محوریت برخی شخصیتهای مهم آن دوران است. فضل بن سهل ملقب به ذوالریاستین در جریان ولایتعهدی و دیگر موضوعهای مهم مرتبط با امام، گاه با تحلیلهای متفاوت و حتی متضاد مواجه شده است. چنین به نظر میرسد برای دستیابی به درکی جامع و منطقی از مسائل مربوط به آن حضرت با مأمون و دربارش، ضرورت دارد افکار و اقدامات ذوالریاستین در مورد امام به دقت بررسی گردد. این پژوهش تلاش دارد با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از روش پژوهش تاریخی، نقش این وزیر مقتدر را در چگونگی رابطه مأمون با امام رضا بررسی کند. یافتههای پژوهش، گویای نفوذ فوقالعاده ذوالریاستین بر مأمون است، با این حال وی در ارتباط با امام بیشتر متأثر از مأمون بود و کوشید با نزدیک ساختن افکار و تصمیمگیری خود به خلیفه، موقعیت خودش را تحکیم نماید. فضل با وجود داشتن اقتدار، نتوانست بر آن حضرت تسلط یابد، در عین حال شواهد متقنی نیز بر ارادت او نسبت به امام وجود ندارد.
بررسی کنشهای رخ داده در برخی دورههای تاریخی به دلیل حساسیت آن دوره و جایگاه ویژه کنشگران دارای اهمیت است؛ زیرا میتواند الگوی مفیدی برای فهم رویدادها و ژرفا یافتن درک عمومی باشد. در این مقاله، کنشهای متظاهرانه مامون در مواجهه با امام رضا (ع) در دوران خلافت با استفاده از ظرفیتهای تحلیل گفتمان لاکلا و موفه با تاکید بر دو مفهوم اصلی زنجیره همارزی و حاشیهرانی تبیین میشود. نتایج تحقیق نشان میدهد، مامون در دورههای مختلف به تناسب موقعیت از راهکارهای همارزی مانند تظاهر به تشیع، دعوت امام (ع) به مرو، پیشنهاد ولایتعهدی، باورداشت آخرالزمانی، بهکارگیری نمادهای شیعی و تطمیع استفاده کرده است. همچنین، راهکارهای حاشیهرانی مانند مهندسی روابط اجتماعی، کتمان فضایل، تضعیف جایگاه اجتماعی، تضعیف جایگاه علمی، ترور شخصیت، حصر ارتباطی، زندان، حصر خانگی، حذف فیزیکی و شهادت بهره گرفته است. روش مواجهه مامون با امام (ع) را میتوان به سه دوران بحرانی ابتدای حکومت، تثبیت حکومت و حصر فرهنگی- ارتباطی امام (ع) تقسیم کرد. با این حال، بهصورت دقیق نمیتوان هرکدام از راهکارها را به یک دوره خاص نسبت داد، اما مامون در دورههای اول و دوم بیشتر از زنجیره همارزی استفاده کرده است و هرچه به دوره سوم نزدیک میشویم، استفاده از مکانیسم حاشیهرانی بیشتر گردیده است. همچنین، گاهی بهصورت توامان از سازوکارهای برجستهسازی و حاشیهرانی استفاده شده است.
امام علی بن ابی طالب (ع) شخصیتی است بی نظیر که شاعران بسیاری از مذاهب گوناگون، اعم از شیعه و سنی، زبان به مدح ایشان گشوده اند. اما پس از کاوش در میان مدایح امیرمومنان، به قصیده ای از شاعری گمنام برخوردیم که با وجود برخورداری از قریحه شگفت انگیز شاعری و توانمندی و تسلط در شعرسرایی، به ویژه مدیحه سرایی، از نظرها دور مانده و تاکنون بررسی نشده است. از آن جا که این شاعر عراقی در عصر عثمانی و دوره رکود ادبی زندگی می کرده و دیوان شعر خود را به اظهار ارادتش به اهل بیت پیامبر رحمت، به خصوص امام علی (ع) اختصاص داده، از انصاف دور است که فقط قصیده برده بوصیری را قصیده برجسته این دوره بدانیم. برای همین، در این مقاله سعی کرده ایم تا با معرفی عبدالباقی العمری به اهل علم و ادب، به بررسی درون مایه ها و شیوه شاعری وی در قصیده عینیه اش و بررسی سیمای امام علی (ع) در آن بپردازیم