کتابخانه مجازی ادبیات

چالش‌های میان عقل و دین در ادبیات اسلامی در دو حوزه بوده است؛حوزه‌ اصول بنیادین اعتقادی و حوزه شریعت و احکام عملی.در حوزه اخیر پیروزی‌ از عقل در استنباط احکام شریعت به تدریج عنوان اجتهاد به خود گرفت.اجتهاد در بستر تاریخ تعریف واحد و ثابتی برای خود حفظ ننمود،و به حسب‌ متقضیات زمان توسط متفکرین دگرگون شد.مکاتب اهل سنت باب اجتهاد را مسدود اعلام کردند،و پیروان مکتب تشیع،در معرفت احکام شریعت به سطح‌ وسیعی اجتهاد را توسعه بخشیدند.توسعه اجتهاد در میان شیعیان موجبات فربه‌ شدن دانشی تحت عنوان«علم اصول فقه»را فراهم ساخت.شیعیان به موازات‌ حوزه شریعت در بخش مباحث کلامی نیز خود را از قیدوبند بحث‌های سنتی‌ اشارعه و معتزله رها کرده و الهیاتی تحت عنوان«حکمت متعالیه»که می‌توان آن‌ را«حکمت شیعی»نامید تأسیس نمودند.این حکمت مبتنی است بر تعقل‌ بشری،و تدوین به آموزه‌های وحیانی،و تعلیمات پیامبر و اهل بیت او(ع).علم‌ اصول در سیر تاریخی خود رشد تکاملی داشت و در مدارس مختلف به روش- های متفاوتی تدوین و ارائه شده است. در این مقاله نویسنده بر آنست تا به نحو اجمال تحول علم اصول فقه شیعی‌ و روش‌ها و مکتب‌های آن را مورد بررسی قرار دهد.

سنی‌گری دوازده‌امامی، از جمله جریان‌های فکری معتدل اسلامی به شمار می‌رود که همۀ امامان دوازده‌گانۀ شیعه( را به عنوان امام خویش پذیرفته‌اند. دیدگاه این جریان دربارۀ مسئلۀ مهدویت امام دوازدهم و موعود آخرالزمان بودن ایشان، امری است که شاید در نگاه نخست پذیرفته تلقی شود؛ اما واقعیت آن است که سنیان دوازده‌امامی بر سر آن اتفاق نداشته و قائل به دو دیدگاه متفاوت شده‌اند.نوشتار حاضر درصدد است در کاوشی نو، با بررسی توصیفی _ تحلیلی دیدگاه‌های سنیان دوازده‌امامی برجسته، دیدگاه‌های آنان را دربارۀ حضرت حجت بن الحسن( و مهدویت ایشان تبیین کند. بررسی این مسئله، افزون بر یاری‌رساندن به شناخت جایگاه امام مهدی( در میان جریانی اعتدالی در جهان اسلام با ماهیتی سنی، دروازه‌ای جدید به روی طرفداران تقریب میان مذاهب اسلامی و نزدیکی میان اهل‌سنت و تشیع خواهد گشود. کاوش در اندیشه‌های مهدوی سنیان دوازده‌امامی، نشان از آن دارد که همگی امامت ایشان را می‌پذیرند، اما در تطبیق موعود آخرالزمان بر حضرت، میان آنان دودستگی وجود دارد. گفتنی است موعود ندانستن امام دوازدهم شیعیان از سوی برخی از سنیان دوازده‌امامی، از نیکی، احترام و عظمت ایشان نزد آنان نکاسته است.

میرداماد از فیلسوفان و متکلمان بنام شیعه در عصر صفوی است. آثار او را می‌توان تبیین گر بسیاری از مقوله‌های بنیادین کلام شیعی تلقی کرد. در مقاله حاضر برای تبیین اندیشه‌های کلامی شیعه از دریچه آثار میرداماد، به بررسی موضوعاتی چون توحید، جبر و اختیار، نبوت و... می‌پردازیم و آنها را به عنوان بنیادهای کلام شیعی مورد امعان نظر قرار می‌دهیم.