جنبش هاي اسلامي معاصر، در روند تحولات منطقه خاورميانه جايگاه ويژه اي دارند. در اين ميان، انقلاب شيعيان بحرين، به ويژه محورهاي اساسي آن به مثابه نيروهاي اجتماعي، تشکل ها و اشخاص و گروه هاي مستقل معارض، در تقابل با نظام سلطنتي حاکم بر اين کشور، در تحول ژئوپليتيک شيعه نقش درخور توجهي يافته است.هدف اين پژوهش، تبيين و تحليل ژئوپليتيک شيعه و جايگاه آن در تحولات جهاني و منطقه اي، به ويژه در جنبش ها و انقلاب هاي اخير در سرزمين هاي اسلامي، با تاکيد بر انقلاب بحرين است. شيعيان بحرين، با اينکه اکثريت جمعيت اين کشور را تشکيل مي دهند و عمدتا از طبقه کارگر و کم درآمدند، در مقابل اقليت سني که جمعيت شهري ثروتمند را تشکيل مي دهند و قدرت حکومتي را در دست دارند، از لحاظ اجتماعي و سياسي به حاشيه رانده شده اند. تلاش براي دستيابي به حقوق سياسي و اجتماعي مناسب و تغيير نظام استبدادي سلطنتي حاکم بر بحرين، باعث شکل گيري انقلابي مردمي، به ويژه در ميان شيعيان اين کشور در برابر خاندان حاکم آل خليفه شده است. اين انقلاب به رغم برخورداري از ويژگي هايي همچون مردمي بودن و دموکراسي خواهي، با سکوت و حتي واکنش منفي کشورهاي غربي و عکس العمل شديد نظامي حکومت عربستان مواجه شده است. اين نوشتار درصدد است تا دلايل برخورد دوگانه غرب را در اين تحولات، با استناد به بازتعريفي از تحول ژئوپليتيک شيعه بررسي و تحليل کرده، به ويژه جايگاه انقلاب بحرين را در اين فرايند ارزيابي و تبيين کند.
این تحقیق در صدد است تا تاریخ آنچه را که به طور سنتی به عنوان قدیمی ترین مسجد در بحرین شناخته شده، بررسی کند. علاوه بر بررسی تحقیقات موجود در تاریخ معماری این بنا، به شواهد کتیبه ای که ربع قرن پیش لودویک کالوس منتظر کرد، توجه ویژه خواهد شد. این کتیبه ها به وضوح نشان از ریشه شیعی این مسجد دارد. این متون همچنین هویت شیعی سلسله عیونی هارا نشان میدهد. این سلسله در منطقه ای حکمرانی می کردند، که امروز المنطقه الشرقیه خوانده می شود.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 ، تشیع به یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار دنیای ژئوپلیتیک تبدیل شد. با این دگرگونی کمنظیر در کانون جغرافیایی شیعه، تشیع در کشور بزرگی مثل ایران به قدرت سیاسی دست یافت. مسلّم است که سیاسی شدن شیعه در جهان، ماهیتی ژئوپلیتیک پیدا کرده است، چرا که از نقطهنظر ژئوپلیتیک، مسائل ایران و تشیع به گونهای با هم پیوند خورده است که ایران نمیتواند نسبت به سرنوشت شیعیان بیتفاوت باشد. ایران و پاکستان به عنوان دو کشور مهم و استراتژیک در جنوب غرب آسیا توانسته اند تاثیرگذاری مهمی بر تحولات منطقه و نیز بین الملل داشته باشند . اشتراکات فرهنگی ، مذهبی و اجتماعی از یک سو و داشتن مرز مشترک پهناور از سوی دیگر موجب شده است روابط دو کشور با وجود اختلافات بنیادی در منافع و رویکردهای سیاسی نسبت به مسائل مهم و استراتژیک منطقه ای و بین المللی بر اساس رابطه ای دوستانه و پایدار تنظیم و استوار باشد. در این پژوهش به بررسی روابط ایران و پاکستان از منظر ژئوپلیتیک شیعه پرداخته شده که در نتیجه آن نشان داده می شود شیعیان پاکستان با وجود فشارهایی که از جانب گروه های سلفی و تکفیری بر آن ها حاکم است اما توانسته اند در روابط بین این کشور و جمهوری اسلامی ایران نقش ویژه ای داشته باشند.
کردهای فیلی، گروهی از کردهای شیعه ایرانیتبار ساکن عراق هستند. این گروه قومی ـ مذهبی، در دوران حکومت بعث، به دلیل ایدئولوژی پانعربیسم و نفرتی که حکومت وقت عراق از کردها، تشیع و ایرانیان داشت، آنان را آزار، اذیت و شکنجه میکرد. اوج آزار و اذیت حکومت بعث در مورد کردهای فیلی در دهههای 70 و 80 میلادی صورت گرفت. در این دوران، حکومت عراق از آنان سلب تابعیت نمود، اموالشان را مصادره کرد، جوانانشان را به قتل رساند و زنان و سالخوردگان آنها را به عنوان معاودین از عراق اخراج نمود. پس از سقوط حکومت بعث و بیاعتبارشدن ایدئولوژی پانعربیسم و ایجاد حکومت جدید در عراق، برای تمام اقوام، قومیتها و گروههای عراقی، امکان حضور در عرصههای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی فراهم شده است. این مقاله، تلاش نموده تا ضمن واکاوی پیشینه تاریخی و هویتی کردهای فیلی، جایگاه و نقش کنونی آنها را در صحنه سیاسی ـ اجتماعی عراق امروز تحلیل و ارزیابی کند. یافتههای پژوهش حاضر، نشان میدهند که اگرچه کردهای فیلی تلاش میکنند تا ضمن بازیابی هویت خود، به عنوان شهروندان این کشور، مانند سایر گروهها و قومیتهای عراقی در ساختار سیاسی ـ اجتماعی کشورشان نقش مؤثری را ایفا نمایند، هنوز محرومیتهای تحمیلشده به این گروه در دوران حاکمیت بعثی، بهطور کامل از بین نرفتهاند.