« غمنامه كربلا»، ترجمه فارسى محمد محمدى اشتهاردى، از كتاب لهوف سيد بن طاووس است. اين ترجمه اگرچه به لحاظ ترجمه الفاظ و عبارات از دقت قابل قبولى برخوردار است؛ اما با ادبيات عصر حاضر همخوانى نداشته، و نيازمند اصلاح و بازبينى است. كتاب لهوف در چند فصل يا به تعبير خود سيد به چند« مسلك» تنظيم شده است كه برخى مترجمان همهى مسالك و برخى يك يا چند مسلك را ترجمه نمودهاند. در اين اثر تمام كتاب ترجمه شده است. مترجم از نسخه لهوف كه با تحقيق دانشمند محقق الشيخ فارس تبريزيان( الحسّون) توسّط انتشارات اسوه، منتشر شده، استفاده فراوان كرده و متن عربى همين كتاب را محور قرار داده است؛ چرا كه در بعضى از موارد نسبت به متنهاى ديگر، اضافاتى دارد، و با توجه به نظارت بر همه نسخههاى كتاب، تنظيم شده است. در ترجمه عين بعضى از عبارات مقتل ذكر گرديده است. در بعضى از موارد نيز توضيحات و اشعار جانسوزى در پاورقى يا در متن ميان پرانتز يا در ميان كروشه آورده شده، و به بعضى از مطالب از كتب ديگر اشاره شده است. كتاب، مشتمل بر پاورقىهاى خوبى است كه در آن اختلاف نسخ، شرح حال اعلام، توضيح برخى عبارات و حوادث تاريخى ذكر شده است. مقدمه كتاب به طور خلاصه و فشرده، ترجمه آزاد شده است. مترجم در پيشگفتارش بر كتاب عناوين زير را مورد بحث قرار داده است: 1- نام حسين( ع) بر پيشانى ابديت. 2- گريه جانسوز آدم( ع) و جبرئيل براى مصائب حسين( ع). 3- نگاهى كوتاه به زندگى مؤلف. 4- تأليفات سيد بن طاوس. 5- سفرهاى سيد بن طاوس. 6- سيد بن طاوس بزرگمرد فضيلت. 7- فرزندان سيد بن طاوس. اشتهاردى در بخش ديگرى از پيشگفتار با اشاره به اين كه اين اثر چندين بار ترجمه شده است، به اهتمام بعضى از علماى بزرگ، از جمله مرجع بزرگ مرحوم آيت اللَّه گلپايگانى مىنويسد:« سيد محمدرضا گلپايگانى قدس سره را در ماه رمضان در مسجد بازار قم ديدم، كه پس از وعظ و اندرز، ذكر مصيبت را از روى اين كتاب، جمله به جمله مىخواند و براى مردم ترجمه مىكرد، و زار زار مىگريست، و مستمعين نيز با صداى بلند گريه مىكردند». مترجم در ادامه، تأكيدات آيت الله خامنهاى بر كتاب لهوف كه« اولين مقتل بسيار معتبر و موجز را نوشتند» و تقريباً همه مقاتل پس از خود را تحت تأثير قرار داده را متذكر مىشوند.
ویلفرد مادلونگ یکی از برجستهترین خاورشناسان شیعهپژوه معاصر است که آثارش در همسنجی با سایر شیعهپژوهان غربی از امتیازهای علمی و روشی بسیاری برخوردار است. اولین مقالۀ مدخل «حسینبن علی علیه السلام» در دایرةالمعارف ایرانیکا در مورد حیات و اهمیت امام حسین علیه السلام در شیعه، توسط وی نگاشته شده است. در این پژوهه با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی و نقد مقالۀ مادلونگ پرداخته شده است. برایند بررسی و نقد گزارش وی، خصوصا در مورد شیوۀ استفاده از منابع در روایت رخدادهای پیرامون صلح و تدفین امام مجتبی علیه السلام و برخی از مواضع حضرت اباعبدالله علیه السلام است. مادلونگ در مقالۀ خود، صرفا به نقل مبتنی بر منابع بسنده نکرده و در بسیاری از موارد، برداشتها و تحلیلهای شخصی خود را نیز ارائه کرده است.
درباره زمان پیدایش و شکلگیری مراسم روز عاشورا در میان جوامع شیعی، با استناد به گزارشهای مورخان معتبر عراقی همچون ابن جوزی (المنتظم، ج۱۴، ص۱۵۰) و ابن اثیر (الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۵۴۹) مبنی بر عزاداریهای شیعیان بغداد در روز عاشورا که در زمان معزّالدوله دیلمی (حکومت: ۳۳۴-۳۵۸ق) از سال ۳۵۲ق آغاز شد و در سالهای بعد نیز ادامه یافت، دیدگاهی که میان بسیاری از اسلامشناسان و پژوهشگران تاریخ تشیع، از جمله علیاصغر فقیهی (تاریخ آلبویه، ص۳۰)، هاینس هالم (شیعه، ص۶۱)، حمزة الحسن (طقوس التشیّع، ص۴۴۰) و دیگران رواج یافته، آن است که این عزاداریها، نخستین مراسمهای رسمی و عمومی روز عاشورا در میان جوامع شیعی بوده و در واقع آلبویه نخستین حکومتی بودهاند که برپایی چنین مراسمی را حمایت کرده و به ترویج آن پرداختهاند. چنانکه گزارشهای همان مورخان، حاکی از برپایی مراسم جشن و سرور روز غدیر پیش از مراسم سوگواری روز عاشورا، یعنی به فاصله زمانی کمتر از یک ماه از آن بوده است.
معرفى اجمالى الإقبال بالأعمال الحسنة فيما يعمل مرة في السنة تأليف سيد رضى الدين، على بن موسى بن طاووس حلى( 589- 664 هجرى) در موضوع ادعيه و اعمال سال و زيارات معصومين عليهم السلام مىباشد. انگيزه نگارش ابن طاووس اين كتاب را همراه با 8 جلد ديگر به عنوان تتمه« مصباح المتهجد» شيخ طوسى نوشته است. او در مقدمه كتاب« فلاح السائل»، كه جلد اوّل از تتمّات مصباح المتهجد است اسامى 10 جلد كتاب را آورده است. كتاب حاضر شامل اعمال يازده ماه از سال است. اعمال ماه رمضان نيز، به خاطر اهميت اين ماه، در كتابى ديگر با نام« المضمار» آمده كه توسط مصنف همراه با اقبال در يك مجموعه عرضه شده است. شيوه نگارش سيد كتاب خويش را به ترتيب ماههاى سال نگاشته، اما بر خلاف روش معمول، ابتداى سال را ماه مبارك رمضان دانسته است. از جمله دلايل اين كار اهميت فوق العادهاى است كه شرع براى ماه رمضان قائل شده و اينكه اهل معرفت ابتداى سال و ابتداى سير و سلوك خويش را ماه رمضان قرار مىدهند. اعتبار و ارزش كتاب اقبال الأعمال مانند ديگر كتابهاى سيد ابن طاووس از اعتبار و ارزش ويژهاى بين علماى شيعه برخوردار است. سيد با تأليف اين كتاب خدمت بزرگى به جهان اسلام نموده، به قسمى كه تمام مؤلفان پس از سيد در موضوع ادعيه و زيارات، خوشه چين خرمن پر بركت او هستند. از جمله شيخ عباس قمى در« مفاتيح الجنان» بسيارى مطالب را از اين كتاب نقل مىكند. علامه آقا بزرگ تهرانى نيز در الذريعة اين مطلب را تأييد كرده كه سيد با تأليف اين كتاب حق بزرگى به گردن تمام شيعيان و هم دانشمندانى كه در موضوع دعا و نيايش كتابى نوشتهاند دارد و در حقيقت همه آنها سر سفره اين دانشمند بزرگ نشستهاند و از ثمرات آن عارف انديشمند بهره بردهاند و بر ما لازم است كه از خدمت بزرگ ايشان تقدير كنيم. منابع در قرون گذشته يكى از غنىترين كتابخانههاى شخصى كه مملو از نسخههاى گرانبهاى خطى و منحصر به فرد بوده، كتابخانه سيد ابن طاووس بوده است. در اين كتابخانه به نقل خود سيد بيش از 1500 كتاب معتبر و نفيس در علوم مختلف وجود داشته است. از جمله در موضوع دعا بيش از 70 جلد كتاب نزد سيد بوده كه كتابهايى مثل اقبال را از آنها تدوين كرده است. ابن طاووس علاقه و اهتمام خاصى نسبت به ادعيه داشته، به طورى كه اكثر كتابهاى او در شكلهاى مختلف، ادعيه و اذكار و زيارات را در بر دارد. تاريخ تأليف كتاب اقبال در سال 650 هجرى، در حالى كه ابن طاووس به سن 60 سالگى قدم نهاده بود تأليف گشت. در سالهاى 655 و 656 نيز توسط مؤلف چند باب به كتاب حاضر افزوده شد. محل تأليف كتاب نيز كربلا، در جوار مرقد و بارگاه سالار شهيدان عليه السلام بوده است. ترتيب مطالب كتاب شريف اقبال به 12 قسمت تقسيم شده و هر قسمت مربوط به يك ماه است. هر ماه نيز به بابها و فصلهاى متعدد تقسيم شده تا دسترسى به مطالب هر روز از ماه به سهولت امكانپذير باشد. كتاب« المضمار» كه در حقيقت همان بخش مربوط به ماه رمضان است در ابتدا آمده و بقيه سال نيز به دو قسمت تقسيم گشته است، قسمت اول ماههاى شوال، ذو القعدة و ذو الحجة را در بر گرفته و قسمت دوم 8 ماه بقيه سال را. در چاپ حاضر در برنامه هر سه جلد كتاب در يك مجلد جمع شده و يك كتاب قطور را شامل شده است. نسخههاى كتاب 1- نسخهاى در كتابخانه آستان قدس رضوى عليه السلام مربوط به 957 هجرى. 2- نسخهاى در كتابخانه آستان قدس رضوى عليه السلام مربوط به 1074 هجرى.
معرفى اجمالى الإقبال بالأعمال الحسنة فيما يعمل مرة في السنة تأليف سيد رضى الدين، على بن موسى بن طاووس حلى( 589- 664 هجرى) در موضوع ادعيه و اعمال سال و زيارات معصومين عليهم السلام مىباشد. انگيزه نگارش ابن طاووس اين كتاب را همراه با 8 جلد ديگر به عنوان تتمه« مصباح المتهجد» شيخ طوسى نوشته است. او در مقدمه كتاب« فلاح السائل»، كه جلد اوّل از تتمّات مصباح المتهجد است اسامى 10 جلد كتاب را آورده است. كتاب حاضر شامل اعمال يازده ماه از سال است. اعمال ماه رمضان نيز، به خاطر اهميت اين ماه، در كتابى ديگر با نام« المضمار» آمده كه توسط مصنف همراه با اقبال در يك مجموعه عرضه شده است. شيوه نگارش سيد كتاب خويش را به ترتيب ماههاى سال نگاشته، اما بر خلاف روش معمول، ابتداى سال را ماه مبارك رمضان دانسته است. از جمله دلايل اين كار اهميت فوق العادهاى است كه شرع براى ماه رمضان قائل شده و اينكه اهل معرفت ابتداى سال و ابتداى سير و سلوك خويش را ماه رمضان قرار مىدهند. اعتبار و ارزش كتاب اقبال الأعمال مانند ديگر كتابهاى سيد ابن طاووس از اعتبار و ارزش ويژهاى بين علماى شيعه برخوردار است. سيد با تأليف اين كتاب خدمت بزرگى به جهان اسلام نموده، به قسمى كه تمام مؤلفان پس از سيد در موضوع ادعيه و زيارات، خوشه چين خرمن پر بركت او هستند. از جمله شيخ عباس قمى در« مفاتيح الجنان» بسيارى مطالب را از اين كتاب نقل مىكند. علامه آقا بزرگ تهرانى نيز در الذريعة اين مطلب را تأييد كرده كه سيد با تأليف اين كتاب حق بزرگى به گردن تمام شيعيان و هم دانشمندانى كه در موضوع دعا و نيايش كتابى نوشتهاند دارد و در حقيقت همه آنها سر سفره اين دانشمند بزرگ نشستهاند و از ثمرات آن عارف انديشمند بهره بردهاند و بر ما لازم است كه از خدمت بزرگ ايشان تقدير كنيم. منابع در قرون گذشته يكى از غنىترين كتابخانههاى شخصى كه مملو از نسخههاى گرانبهاى خطى و منحصر به فرد بوده، كتابخانه سيد ابن طاووس بوده است. در اين كتابخانه به نقل خود سيد بيش از 1500 كتاب معتبر و نفيس در علوم مختلف وجود داشته است. از جمله در موضوع دعا بيش از 70 جلد كتاب نزد سيد بوده كه كتابهايى مثل اقبال را از آنها تدوين كرده است. ابن طاووس علاقه و اهتمام خاصى نسبت به ادعيه داشته، به طورى كه اكثر كتابهاى او در شكلهاى مختلف، ادعيه و اذكار و زيارات را در بر دارد. تاريخ تأليف كتاب اقبال در سال 650 هجرى، در حالى كه ابن طاووس به سن 60 سالگى قدم نهاده بود تأليف گشت. در سالهاى 655 و 656 نيز توسط مؤلف چند باب به كتاب حاضر افزوده شد. محل تأليف كتاب نيز كربلا، در جوار مرقد و بارگاه سالار شهيدان عليه السلام بوده است. ترتيب مطالب كتاب شريف اقبال به 12 قسمت تقسيم شده و هر قسمت مربوط به يك ماه است. هر ماه نيز به بابها و فصلهاى متعدد تقسيم شده تا دسترسى به مطالب هر روز از ماه به سهولت امكانپذير باشد. كتاب« المضمار» كه در حقيقت همان بخش مربوط به ماه رمضان است در ابتدا آمده و بقيه سال نيز به دو قسمت تقسيم گشته است، قسمت اول ماههاى شوال، ذو القعدة و ذو الحجة را در بر گرفته و قسمت دوم 8 ماه بقيه سال را. در چاپ حاضر در برنامه هر سه جلد كتاب در يك مجلد جمع شده و يك كتاب قطور را شامل شده است. نسخههاى كتاب 1- نسخهاى در كتابخانه آستان قدس رضوى عليه السلام مربوط به 957 هجرى. 2- نسخهاى در كتابخانه آستان قدس رضوى عليه السلام مربوط به 1074 هجرى.