وضع فرهنگی شیعیان غزنین پیش از تاسیس حکومت ابدالی ها، متفاوت و گاه افتخارآفرین است، ولی پس از روی کار آمدن این حکومت تا زمان حمله عبدالرحمان خان به هزارستان، در هاله ای از ابهام قرار دارد. لذا این پرسش اصلی پیش می آید که اوضاع فرهنگی شیعیان غزنین از آغاز شکل گیری حکومت ابدالی ها تا آغاز حمله عبدالرحمان خان به هزارستان (1160-1309 ق) چگونه بوده است؟ فرضیه تحقیق حاضر این است که شیعیان غزنین در این مقطع تاریخی، از نظر فرهنگی بسیار عقب مانده هستند و عامل عمده آن، سیاست های خصمانه حاکمان افغان در قبال شیعیان و بی لیاقتی امیران و خوانین محلی بوده است. هدف از این تحقیق که به روش توصیفی-تحلیلی صورت گرفته، هویدا ساختن وضع فرهنگی شیعیان غزنین، بیان عوامل و تبیین دلایل آن است. اثبات جایگاه علمی-ادبی، مراکز فرهنگی، شخصیت های موثر فرهنگی، آگاهی دینی، دین باوری، اهتمام به مراسم و مناسبت های مذهبی از یافته های مقاله است.
کیسانیه نخستین فرقه شیعه است که در اواخر قرن اول پدید آمد و تحولات مهمی را در تاریخ اسلام به وجود آورد.این نخستین فرقهای به شمار میآید که در آن ادعای مهدویت شده است.این فرقه زیاد دوام نیاورد و به سبب انشعابات و دلایل دیگر،به تدریج در فرقههای دیگر مثل امامیه و غلات منحل شد و سرانجام منقرض گشت.
صلاح الدين ايوبی با شجاعت و درايت نظامی خود كه می توان گفت ویژگی خاندان ايوبی بود، توانست به تدريج خود را به عنوان سربازی با كفايت و فرماندهی لايق به جامعه معرفی كند. موقعیت سياسی پدر و عموی وی، باعث شد تا او راه رشد و ترقی را آسان و سريع تر طی كند نورالدين محمود زنگی، اتابك سلجوقيان و از طرف آنان حاكم منطقه شام بود و خاندان ايوبی در خدمت وی بودند. وی برای نجات «العاضد» خليفه فاطمی از سلطه وزير خائن او «شاوُر اسدی» به آن جا لشکر گشید؛ زیرا شاور اسدی در تدارك ائتلاف با صليبيان بود و قصد باز كردن پای آنان به مصر را داشت. فرماندهی سپاه شام در آن زمان، به عهده «اسدالدين شيركوه ایوبی» عموی صلاح الدين بود، شيركوه، صلاح الدين جوان را به هم راه خود به مصر برد و فرماندهی بخشی از سپاهيان را به او سپرد. موفقيت وی در شكست هم زمان شاور و صليبيان، سبب خشنودی خليفه و سپردن منصب وزارت فاطمیان به شيركوه سنی شد. هنوز چند ماه از وزارت شيركوه نگذشته بود که وی درگذشت و خليفه فاطمی بنابه دلايلی خاص، از ميان همه رجال سياسی، خلعت وزارت را بر اندام صلاح الدين جوان و بی تجربه پوشاند. اما اين اقدام نه تنها اهداف مورد انتظار وی را محقق نكرد، بلكه باعث شد تا ميان صلاح الدين و فاطميان اسماعیلی و در كل، شيعه اصطکاک ایجاد شود، تا اين كه سرانجام خلافت چند قرنی فاطميان توسط اين وزير سنی منقرض شد. پس از انقراض خلافت فاطمی ، تعامل منفی و اصطكاك مذهبی و سیاسی بین اهل سنت (به رهبری صلاحالدین) و شيعه (خصوصاً اسماعیلیه) در مصر افزايش يافت. نتيجه این تعامل را می توان انزوا و به حاشيه رفتن شيعه و تفکر شیعی و تسلط عباسیان و اهل سنت بر آن منطقه از سرزمین اسلامی دانست كه تا امروز نيز ادامه دارد.
تاریخ تحولات فرهنگی - اجتماعی جوامع بشری، نشان میدهد که مهاجرتهای دستهجمعی، پیامدهای زیادی بر زندگی فردی - اجتماعی مهاجران به وجود میآورد. بر اساس این واقعیت تاریخی، پژوهش حاضر، به موضوع مهاجرت و حضور بیش از سه دهه شیعیان افغانستان به ایران و چه دستاوردهای آن میپردازد؛ به ویژه اینکه شیعیان افغانستان هیچ محدودیتی برای همسانسازی با جامعه مقصد نداشتند؛ نه از نظر دینی- فرهنگی و نه از لحاظ زبانی و غیره. از این رو،با این پرسش مواجه میشویم که پیامدهای اجتماعی مهاجرت شیعیان افغانستان به ایران در ابعاد وضعیت فرهنگی - اجتماعی زنان، پوشش و اعیاد ملی مهاجران چه بوده است؟ این مقاله تلاش میکند تا این موضوع را موشکافی کند و با استفاده از روش اسنادی (کتابخانهای) بدان پاسخی علمی دهد و فرضیه مهاجرت به ایران و علت ارتقاء جایگاه فرهنگی - اجتماعی بانوان و فرهنگ پذیری مهاجران در پوشش و اعیاد ملی را تحلیل نماید. بررسیهای صورت گرفته نیز به این یافتهها انجامیده که مهاجرت به ایران، نگاه مهاجران را نسبت به زنان تغییر داده و افزایش سطح سواد، فعالیتهای سیاسی و اقتصادی زنان را به دنبال آورده و پوشش مهاجران و اعیاد ملی آنها را نیز تغییر داده است؟