کتابخانه مجازی ادبیات

آیت الله میرزا محمد مهدی اصفهانی (1303-1365 قمری) بنیانگذار مکتب معارف خراسان است که به مکتب تفکیک شهرت یافته است. او از مشاهیر و شاگردان میرزای نایینی بوده است. وی صاحب اندیشه­هایی ویژه در فهم روایات معصومین (ع) است و از برجسته­ترین منتقدان فلسفه و عرفان اسلامی است. از جمله کوشش­های علمی و فکری اواین است که معنای علم و عقل و جایگاه رفیع آنها در معارف شیعی را باز شناسد. وی علم و عقل را دو نور ظاهر بالذات و مظهر غیر دانسته که می­توانند حیث واقعیت اشیا را بنمایانند. این نوشتار گزارشی است از دیدگاه­های میرزا در این زمینه.

عقل آدمی ظرفیت چشم‌گیری در دستیابی بسیاری از ملاکات احکام فقهی دارد خواه این دستیابی از طریق سیر و بررسی در متون دینی باشد یا بیرون از آن، چرا که احکام فقهی در یک دسته‌بندی به دو قسم تأسیسی و غیر تأسیسی بخش‌بندی می‌شود و احکام غیر تأسیسی نیز به دو قسم عقلی و عقلایی تقسیم می‌گردد و قلمرو این دسته از احکام، در فقه گسترده و سهم عقل نیز در فهم ملاکات آنها غیر قابل انکار است. از این رو، فهم ملاکات احکام نه تنها امری ممکن است بلکه ضرورتی است که بایستی در دو قلمرو استنباط احکام شرع و تشخیص احکام حکومتی آن را باز شناخت.