اعتبارسنجی منابع تفسیر روایی شیعه و اهل سنّت، از دو طریق سندی و محتوایی، ممکن و لازم است. منابع تفسیر روایی در هر دو حوزه شیعی و اهل سنّت، به منابع متقدم و متأخر تقسیم میشود. از این رو، منابع تفسیر روایی، در چهار گروه تصور میشود. در این مقاله، منابع متقدم و متأخر شیعی، بررسی و اعتبار سنجی دو گروه دیگر، یعنی منابع متقدم و متأخر اهل سنّت، بهزودی انجام و در شماره آینده منتشر میشود. ابتدا از تفاسیر روایی متقدم شیعی، «تفسیر منسوب به امام حسن عسکری7»، «تفسیر علی بن ابراهیم قمی»، «تفسیر عیّاشی»، «تفسیر فرات کوفی»، و «تفسیر حِبَری» و سپس از تفاسیر روایی متأخر شیعی، تفسیر «الصافی»، «البرهان»، و «نور الثقلین» و نیز با اندک اشارهای، تفسیر «کنز الدقائق»، «تفسیر معاصر»، و «التفسیر الاثری الجامع» بررسی شده است.
اهل بیت علیهم السلام بی شک و به شهادت قرائن عقلی و نقلی،قرآن ناطق و وارثان حقیقی علوم و معارف رسول خدا صلی الله علیه و آله به شمار می روند.در فرازهایی از روایات شیعی،اهل بیت علیهم السلام با وصف«امیران کلام»ستوده شده اند.از آنجا که فهم معانی کلام به فهم کلمه یا کلمات وابسته است،بی تردید دقت نظر و کاوش در دیدگاههای تفسیری اهل بیت علیهم السلام در تبیین معنا یا معانی مفردات قرآنی از اهمیت به سزایی در تفسیر قرآن برخوردار است.روش های تفسیر مفردات قرآن،متفاوت است که از آن میان،چهار روش تاویلی،توسعه یا تضییق معنا،بیان غایی و تصویری از اختصاص های روش اهل بیت علیهم السلام در تفسیر واژگان قرآن به شمار می رود.در پژوهش حاضر ضمن تشریح هر روش،نمونه هایی از آن در میراث تفسیری اهل بیت علیهم السلام بر شمرده شده و خاستگاه قرآنی برخی از این روش ها اثبات گردیده است.
تفسیر روایی و توجه به روایات تفسیری همواره مورد عنایت مفسران شیعه بوده است. ولی نسبت به آن روش واحدی نداشتهاند. برخی به ذکر روایات در ذیل آیات بسنده کردهاند، برخی در تفسیر آیات با اینکه از غیر روایت نیز کمک گرفتهاند، بیش از هر چیز بهروایات استناد کردهاند. برخی با روش اجتهادی نسبتا جامع به تفسیر آیات پرداختهاند. ولی یکی از مستندات عمده آنان روایات است و برخی در تفسیر آیات استنادشان به روایات اندک است، ولی جدای از تفسیر روایات تفسیری و مربوط به آیات را تبیین و تحلیل کردهاند. از امتیازهای برجسته تفسیر روایی شیعه بر تفسیر روایی اهل تسنن توجه وافر آنان به روایات اهل بیت پیامبر(ص) است و با این حال کاستیهایی در روشهای مختلف تفسیر روایی شیعه وجود دارد که در این مقاله بررسی میشود.