نهضت شیعی سربداران که پس از مرگ ابوسعید، آخرین ایلخان مغول شکل گرفت، از جمله رخدادهاي مهم و تأثیرگذار در طول تاریخ سرشار از فراز و نشیب ایران ا ست . در ایران زمین که بسیاري از مردمان آن از دیرباز دلبستۀ خاندان علی (ع) بودند، تشیع روزبه روز بر گسترة نفوذ خویش می افزود و در خراسان نیز که از سالیانی بسیار دور پایگاه عمدة تشیع بود، این روند شدتی دوچندان یافت؛ از این رهگذر، عالمی به نام شیخ خلیفه و در پی او شاگرد نامدارش، شیخ حسن جوري، به تبلیغ مرام خویش که الهام گرفته از تشیع و تا اندازه اي مکاتب عرفانی بود پرداختند . اوج فعالیت اینان در منطقۀ سبزوار بود . شیخ حسن جوري کوشید تا پیروان خویش را متحد نماید . زمینه براي قیام علیه ظلم ستیزي مغول، منتظر یک جرقه بود . رفتار ناهنجار ایلچیان مغول، کاسۀ صبر را لبریز و زمینۀ ایجاد نهضت را فراهم ساخت و از جمله ویژگی هاي این نهضت : مذهب تشیع، بیگانه ستیزي، مسألۀ مهدویت، حکومت غیرموروثی و بعد مردمی این قیام است . رفتار متواضعانۀ برخی از امیران سربدار با مردم، که عاري از هرگونه تشریفات بود، فاصله و حجاب بین حکومت و مردم را کاست و اعتقاد به ظهور امام زمان(ع)، ارتباط امیران سربدار با علماي شیعی، به ویژه خواجه علی مؤید با شهید اول، ضرب سکههاي شیعی، از جمله اقدامات مؤثر در گسترش مذهب تشیع بود؛ اقداماتی که الگویی براي شکلگیري قیامهایی در سایر شهرها همچون مازندران، کرمان و سمرقند و... گردید.

منابع مشابه بیشتر ...

626118cc57bba.JPG

الحقبة التأسیسیة للتشیع الاثني عشري: حوار الحدیث بین قم وبغداد تألیف الدکتور أندرو ج. نیومان؛ عرض ودراسة

علی زهیر هاشم الصراف

خلّف المستشرقون أسلاف الباحثین الغربیین حالیاً تراثاً لا بأس به من الدراسات المشرقیة والإسلامیة إستفاد منه هؤلاء الباحثون، فالإستشراق تحوّل إلى مجالات علمیة بحتة أصبحت تدرسها الکلیات ومراکز الأبحاث، لکنّ تلک الأبحاث بقیت تخدم أهداف ومصالح الغرب الإمبریالیة فی بعض الموارد، إلا أن الکثیر منها حالیاً نابعة عن وجدان باحثین غربیین أحرار یصنّفون الکتب والأبحاث من أجل إرضاء أطماحهم البحثیة واستکمالاً لمسیرتهم العلمیة. ومن جملة الحقول البحثیة المهمة التی کتب فیها الباحثون الغربیون الکثیر من هذه الدراسات، هی الدراسات الإسلامیة والحدیث الشریف منها بالتحدید سیّما الحدیث الشیعی. ومن هؤلاء الباحثین المعاصرین أستاذ جامعة إدینبرا الدکتور أندرو ج. نیومان الذی شهدنا له العدید من المساهمات فی حقل الفکر الإمامی وبالتحدید دراساته فی الحدیث الشیعی وجهود علماء الإمامیة فی العصر الصفوی وتحدیداً فی موضوع جدلیة الدین والعلماء مع السیاسة ورجالها. وما نهدف إلیه من دراستنا هذه هو نقد کتاب الباحث نیومان الهامّ عن تاریخ الحدیث الشیعی فی القرون التأسیسیة للمذهب الإمامی وأثر النهجَین الفکریَین الهامَّین عند علماء الإمامیة وهما: النهج الأصولی والنهج الإخباری الذی یمثله قم والقمّیون آنذاک فی تدوین أقدم ثلاثة مجامیع روائیة عند الشیعة الإمامیة: المحاسن للبرقی (توفی بین 274ـ280 ه‍/ 887ـ893 م) وبصائر الدرجات للصفّار القمّی (ت 290 ه‍/ 903 م) والکافی فی علم الدین للکلینی الرازی (ت 329 ه‍/ 941 م) وفق منهج التحلیل التاریخی والإستقرائی للنصوص التاریخیة والروائیة سیّما من تلک الکتب.