در بررسی علل پیدایش غالیگری توجه بقه ریشههای فکری و همچنین عوامل سیاسی و اجتماعی ظهور غالیان ضروری است.بیاعتنایی به هریک از این عوامل محقق را با یک حلقه مفقوده در تحقیق مواجه میسازد.در مورد خاستگاه فکری اندیشههای غالیان،باید به تأثیرپذیری آنان از اندیشههای مسیحی و تفکر گنوستیک اشاره کرد.به عبارت دیگر،میتوان یک منشأ بین النهرینی،برای آن قائل شد.از نظر عوامل سیاسی اجتماعی هم،علل زیر نقش مهمی در پیدایش این جریان داشته است؛ 1-عظمت شخصیت و مقام والای علی(ع)که سبب شد در کنار شخصیت تاریخی او یک شخصیت اسطورهای شیعی از او پدید آید. 2-منشأ روانی و عاطفی پدیدهء غلو:محبت شدید پیروان علی و مشاهده برخی کرامات و معجزات از وی. 3-رخدادهای سیاسی اجتماعی:شهادت علی(ع)ندامت کوفیان از بیوفایی و بیمهری نسبت به علی(ع)،حکمرانی ظالمانیه امویان،نارضایتی مردم از مظالم خلفا و ناخرسندی آنها از حکومت وقت،به صورت غلو در ابزار امیدواری به علی بروز کرد. 4-در سدههای بعدی،عوامل سیاسی اجتماعی،در ظهور جنبشهای غالیگری در دنیای اسلام نقشی مهم ایفا کرد.در ایران نهضتهایی که در اول قرن پانزدهم میلادی،(نهم هجری)پدید آمد با رهبری شیعیان،تندرو یا غلات هدایت میشد.در این زمینه میتوان به نهضت مشعشعیان، حروفیان و علی اللهیان اشاره کرد.در محیط غلات و توسط رهبران این نهضتها،اندیشههای مساوات طلبی،عدالت اجتماعی و مالکیت عمومی زمین تبلیغ میشد.
پذیرش وجود لایه های معرفتی برتر و لوازم آن، اهمیت جایگاه اسرار در رسیدن به فهم دقیق از معارف دینی را جلوه گر می سازد. نگاشته حاضر میکوشد با رویکردی توصیفی–تحلیلی و با استفاده از داده های کتابخانه ای، پس از بررسی معناشناختی سر و اشاره به خاستگاه آن در اسلام، دلایل استفاده پیشوایان شیعه از اسرار را بیان دارد؛ سپس به اهمیت واکاوی مسئله سر و انتقال بخشی از اسرار موجود در میان مجموعه معارف اهل بیت (ع) می پردازد؛ همچنین زوایای ایجابی و سلبی اسرار و افشای آن را نمایان می سازد تا با اثبات لایه های متناظر آموزه های شیعی، به پیامدهای آن مروری داشته باشد.
گزافه گویى درباره افراد و شخصیتها درمیان اقوام و ملل مختلف سابقه دیرین دارد. انسان به خاطر علاقه به خود و باورهاى خود دوست دارد رهبران و پیشوایان دینى و سیاسى اجتماعى خود را بیش از آنچه که هستند بزرگ جلوه دهد. زمانى که این پندار و تصور غلط نشانه عشق و ایمان به آنان تلقى شود موجب سقوط در وادى هولناک غلو مى گردد.
واقعه کربلا یکی از رخدادهای مهم و تاثیرگذار تاریخ اسلام به شمار میآید که از سده اول هجری تاکنون، آثار گوناگونی پیرامون آن پدید آمده است. گزارشگران واقعه کربلا در پردازش چرایی و چگونگی حادثه، شرح احوال یاران امام حسین7، شرح احوال دیگر کنشگران آن و ابعاد واقعه عاشورا، رویکردهای گوناگونی اتخاذ کردهاند. بررسی آثار عاشورانگاران و عاشوراپژوهان از این منظر، یکی از بایستههای پژوهش در دوران کنونی است. در میان گزارشهای واقعه عاشورا در دوران معاصر، آثار عاشورایی محمدابراهیم آیتی (د. 1343) به دلیل توجه ویژه به تحریفات عاشورا از ابعاد گوناگون، شایسته توجه و بررسی است. مقاله پیش رو با واکاوی مضامین عاشورایی آثار آقای آیتی به سنخشناسی گفتمانهای مطرح در آن میپردازد. در این روش، علاوه بر توجه بر عناصر زبانی و بافت متن، شرایط و موقعیت اجتماعی و سیاسی که متن در آن تولید شده است، تحلیل و ارزیابی میگردد. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که از منظر سنخشناختی نگرشهای تاریخی، عاطفی، عرفانی و ماورایی در آثار عاشوراپژوهی نویسنده وجود دارد. همچنین تاکید بر بیان اسانید، توجه به عناصر مقوم شکلگیری رخدادهای تاریخی شامل زمان، مکان و افراد و تسلط بر انساب سبب شده است که در آثار آیتی، گفتمان تاریخی به عنوان گفتمان مسلط مشاهده شود.