کتابخانه مجازی ادبیات

ویلفرد مادلونگ یکی از برجسته‌ترین خاورشناسان شیعه‌پژوه معاصر است که آثارش در همسنجی با سایر شیعه‌پژوهان غربی از امتیازهای علمی و روشی بسیاری برخوردار است. اولین مقالۀ مدخل «حسین‌بن ‌علی علیه السلام» در دایرة‌المعارف ایرانیکا در مورد حیات و اهمیت امام حسین علیه السلام در شیعه، توسط وی نگاشته شده است. در این پژوهه با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی و نقد مقالۀ مادلونگ پرداخته شده است. برایند بررسی و نقد گزارش وی، خصوصا در مورد شیوۀ استفاده از منابع در روایت رخدادهای پیرامون صلح و تدفین امام مجتبی علیه السلام و برخی از مواضع حضرت اباعبدالله علیه السلام است. مادلونگ در مقالۀ خود، صرفا به نقل مبتنی بر منابع بسنده نکرده و در بسیاری از موارد، برداشت‌ها و تحلیل‌های شخصی خود را نیز ارائه کرده است.

یکی از منابع مهمّ پژوهشی در حوزهٔ تمدنی جهان اسلام، نسخ خطی است و بخشی از این مواریث کهن، طبعاً متعلّق به طیفِ جامعهٔ شیعی است. وجود عناصرِ مشترک قوی اعتقادی و مشابهت‌ها و تأثیراتِ رفتاری بکتاشیان از آموزه‌های مکتب اهل‌بیت:، با شکلی صوفیانه، حاکی از آن است که آنان، بی‌تردید، بخشی از جامعهٔ شیعی دورمانده از اصل خویش‌اند. بررسی مقدّماتی گونه‌شناختی متون کهنِ بکتاشیان، نشان می‌دهد بیشترینِ آثار بکتاشیه به زبان ترکی عثمانی و در موضوع کلّی تصوّف، شامل بیان آیین‌ها و آدابِ جمع‌خانه‌ها، همراه شرح احوال و نقل سخنان رهبرانِ بکتاشیه، افسانه‌های عجیب تأویلی دربارهٔ رهبران بکتاشیه، به‌ویژه حاجی بکتاش ولی، همچنین نگاه نیمه‌لاهوتی به حضرت علی 7 همراه تأثیرپذیری‌های بیشتر از آموزه‌های امام صادق 7، در کنار ردّپایی از عناصر اندیشه‌های غالیانه و تأویلی شیعی، به‌ویژه در مسئلهٔ تولّا و تبرّا از غاصبان حقوق اهل‌بیت: است. تحریر این نوشتار، به روش توصیفی و کتاب‌خانه‌ای، بیشتر بر پایهٔ نسخه‌های خطی بکتاشیه موجود در کتاب‌خانه‌های ترکیه بوده است