کتابخانه مجازی ادبیات

خلّف المستشرقون أسلاف الباحثین الغربیین حالیاً تراثاً لا بأس به من الدراسات المشرقیة والإسلامیة إستفاد منه هؤلاء الباحثون، فالإستشراق تحوّل إلى مجالات علمیة بحتة أصبحت تدرسها الکلیات ومراکز الأبحاث، لکنّ تلک الأبحاث بقیت تخدم أهداف ومصالح الغرب الإمبریالیة فی بعض الموارد، إلا أن الکثیر منها حالیاً نابعة عن وجدان باحثین غربیین أحرار یصنّفون الکتب والأبحاث من أجل إرضاء أطماحهم البحثیة واستکمالاً لمسیرتهم العلمیة. ومن جملة الحقول البحثیة المهمة التی کتب فیها الباحثون الغربیون الکثیر من هذه الدراسات، هی الدراسات الإسلامیة والحدیث الشریف منها بالتحدید سیّما الحدیث الشیعی. ومن هؤلاء الباحثین المعاصرین أستاذ جامعة إدینبرا الدکتور أندرو ج. نیومان الذی شهدنا له العدید من المساهمات فی حقل الفکر الإمامی وبالتحدید دراساته فی الحدیث الشیعی وجهود علماء الإمامیة فی العصر الصفوی وتحدیداً فی موضوع جدلیة الدین والعلماء مع السیاسة ورجالها. وما نهدف إلیه من دراستنا هذه هو نقد کتاب الباحث نیومان الهامّ عن تاریخ الحدیث الشیعی فی القرون التأسیسیة للمذهب الإمامی وأثر النهجَین الفکریَین الهامَّین عند علماء الإمامیة وهما: النهج الأصولی والنهج الإخباری الذی یمثله قم والقمّیون آنذاک فی تدوین أقدم ثلاثة مجامیع روائیة عند الشیعة الإمامیة: المحاسن للبرقی (توفی بین 274ـ280 ه‍/ 887ـ893 م) وبصائر الدرجات للصفّار القمّی (ت 290 ه‍/ 903 م) والکافی فی علم الدین للکلینی الرازی (ت 329 ه‍/ 941 م) وفق منهج التحلیل التاریخی والإستقرائی للنصوص التاریخیة والروائیة سیّما من تلک الکتب.

برخی از ناقدان متعصب ادب عربی،نظرات مغرضانه‌ای در خصوص‌ سرایندگان متعهد شیعی ارائه نمودند.آنان تا توانسته‌اند بر شخصیت اعتقادی‌ -ادبی این سرایندگان یورش بردند و این همه استواری و آزاداندیشی آنان را ندیدند و شاید نخواستند که ببینند.در این مقاله بر آنم تا در وهلهء اول،برخی از این نظرات مغرضانه را تببین نموده و در مرحلهء بعد،پاسخی مناسب و مبرهن‌ بدان ارائه دهم. د.نبیل خلیل ابو حلتم در«الفرق الاسلامیه فکرا و شعرا»اصرار دارد سید حمیری را«کیسانی مذهب»معرفی کند و نظرات ناقدان ادب عربی را پیرامون تغییر مذهب سید از کیسانیه به امامیه نادیده انگارد. د.شوقی ضیف دیک الجن را باتوجه به چند بیتی که در رثاء احمد بن علی‌ هاشمی سروده،از غلاة شیعه معرفی می‌کند.شوقی ضیف،همچنین در پیروی‌ دعبل خزاعی از مذهب تشیع تردید نموده و قصیدهء همیشه جاودان«تائیه»را در هاله‌ای از ابهام نهاده،معتقد است دعبل این چکامه را با هدف دست یافتن‌ به اموال اهل«قم»سروده است. فؤاد افرام بستانی در«الروائع»چکامهء بلند مذهبی ابو فراس حمدانی که به‌ «الشافیه»مشهور است را منحول و محرف می‌داند و قصد دارد تمامی ابیات‌ چکامه و ماهیت آن را زیر سؤال برده،آن را در هاله‌ای از ابهام نهد.