کتابخانه مجازی ادبیات

معرفى اجمالى: دلائل الإمامة، كتابى است اعتقادى كه در آن به اثبات حقانيت امامان شيعه پرداخته و با ذكر آيات و روايات در فضائل و مناقب و معجزات آنها از خلافت و جانشينى آنان بعد از پيامبر اكرم دفاع نموده است. نويسنده اين كتاب جناب محدث شيخ أبى جعفر محمد بن جرير بن رستم طبرى صغير مى‏باشد كه اين كتاب را به زبان عربى در قرن پنجم نوشته است. ساختار و گزارش محتوا: اين نسخه از كتاب با تقديمى از طرف مؤسسه بعثت، قسم دراسات الاسلاميّه در قم شروع مى‏شود كه در آن تقديم به ذكر دلائل نبوت پيامبر پرداخته تا آنجا كه به امامت رسيده است، چون ديده‏اند در باب امامت آراء و اقاويل و تكذيب و تشكيك فراوانى وجود دارد به كتابت دلائل الإمامة اهميت زيادى داده‏اند زيرا امامت و امتداد صحيح و ضرورى نبوّت و حصن دين است كه بواسطه آن دين باقى مى‏ماند، لذا ابن ابى الحديد معتزلى در شرح قول امير المؤمنين كه فرموده‏اند در لا بدّ للناس من امير مى‏گويد اين نصّى است صريح از على( ع) بر اينكه امامت واجب است در حاليكه مردم در اين مسأله اختلاف كرده‏اند. بعد از اينكه اين مؤسسه در مقدمه اين كتاب امامت و رئاست عامّه در امور دين و دنيا توسط امام را اثبات كرد و گفت كه امتداد وجود نبوى و حفظ و حمايت امانت و قيام به رسالت پيامبر است، جا دارد كه گفته شود هرآنچه كه دليل بر نبوت است، مى‏تواند دليل بر امامت گردد به غير از نزول وحى كه بعد از نبى، قطع گرديد و به جاى وحى دلائل ديگرى جانشين آن مى‏شود و از شروط امامت مى‏گردد از جمله دلايلى كه در اين مقدمه ذكر مى‏گردد 1- نصّ 2- استقامة و سلامة النشاة. 3- منقبت در علم و حكمت. 4- احاديث و آثارشان. 5- نص امام سابق. 6- نسبت شريف و رفيع داشتن. 7- معجزه. بعد از مقدمه‏اى كه از طرف اين مؤسسه انجام شده بود، ترجمه‏اى براى مؤلف اين كتاب ذكر كرده‏اند، از جمله موارد اين قسمت آوردن اسامى افرادى است كه با ايشان هم‏نام بوده‏اند و جهت دورى از اشتباه به ذكر نام و تاريخ آنها پرداخته‏اند. از جمله مشتركين ابو جعفر محمد بن جرير بن يزيد الطبرى العامّى صاحب تاريخ و تفسير در قرن چهارم. همچنين ابو جعفر محمد بن جرير بن رستم طبرى الآملى كبير كه معاصر ابن جرير طبرى عامّى مى‏باشد متوفى قرن پنجم. نفر بعد محمد بن جرير از روات حديث كه محمد بن جرير طبرى كبير به سه واسطه از او روايت مى‏كند. اما خود صاحب كتاب دلائل امامه چون تاريخ دقيقى از ولادت و وفاتش نيست، از مجموع قرائن بدست مى‏آيد كه ايشان متعلق به نيمه دوم قرن چهارم و اوائل قرن پنجم بوده باشند. از اصل اين كتاب قسمتى ساقط شده است. مصادر مختلفى كه از اين كتاب نقل كرده‏اند آن را با پنج عنوان نام برده‏اند. سيد هاشم بحرانى متوفى سنة 1107 ق در كتاب مدينة المعاجز كه زياد از كتاب طبرى صغير نقل مى‏كند، نام كتاب وى را« الامامة» ذكر كرده است. بهبهانى در كتاب« الدمعة الساكبة» و در غير اين كتاب به« دلائل الأئمّة» تعبير آورده است. سيد بن طاووس در كتابهاى« اليقين»،« فرج المهموم»،« الأمان»،« اللهوف» و« اقبال الاعمال» و همچنين علامه مجلسى در بحار الانوار و شيخ آقا بزرگ در الذريعة، نام اين كتاب را« دلائل الإمامة» ذكر كرده‏اند. نام ديگرى كه براى اين كتاب گفته شده« مسند فاطمه» مى‏باشد كه سيد بحرانى در« المحجة فيما نزل فى المقام الحجة» آن را عنوان كرده است. شايد سبب اين نام احاديثى باشد كه در نسخه كامل و اسقاط نشده در باره حضرت فاطمه زهرا( س) وجود داشته است. از جمله نامهاى اين كتاب« مناقب فاطمه و ولدها عليهم السلام» مى‏باشد كه علامه حلّى متوفى( 1104) در كتاب« إثبات الهداة» آن را ذكر كرده است. امّا اسم مرجّح همان« دلائل الإمامة» است كه سيد بن طاووس به آن تصريح نموده است زيرا كه ايشان از نسخه كامل و تامّ كتاب اطلاع داشته‏اند. در اين كتاب مصنف دلائل، معجزات و تواريخ ائمه هداة عليهم السلام و فضائل و معجزات سيدة النساء فاطمه الزهراء« سلام الله عليها» را بيان كرده است. مصنف كتاب ديگرى با عنوان« نوادر المعجزات» دارد كه فرق آن با كتاب دلائل الامامة اين است كه در كتاب حاضر اضافه بر دلائل و كرامات ائمه تواريخ و احوال ائمه مفصّل بيان شده است. درباره تاريخ تأليف اين كتاب خود مصنف تصريحى بر آن نداشته، ولى ممكن است گفته شود كه كتاب بعد از سال 411 ق نوشته شده است زيرا مولف در حديث 128 از دلائل امام الحجة مى‏فرمايد:« نقلت هذا الخبر من أصل بخط شيخنا أبى عبد الله الحسين الغضائرى( رحمه الله)» و غضائرى در سال 411 ق فوت نموده است پس نوشتن كتاب بعد از اين تاريخ به پايان رسيده است. ظاهرا اين كتاب دو جلد بوده كه جلد اولش از بين رفته و به دست ما نرسيده، زيرا در مصادرى كه سيد بن طاووس از اين كتاب نقل مى‏كند مطالبى را مى‏آورد مبنى بر اين كه در جلد اول اين كتاب درباره پيامبر مسائلى مطرح بوده است و نسخه كامل دست سيد بن طاووس بوده است. كتاب حاضر از روى سه نسخه خطى گرفته شده. 1- نسخه در مكتبة الرضويه در مشهد مقدس. 2- نسخه در مكتبة سيد مرعشى در قم 3- نسخه در چاپخانه حيدريه در نجف اشرف در سال 1369 هجرى قمرى. بعد از مقدمه‏اى كه در اين كتاب توسط دراسات الاسلاميه در مؤسسه بعثت قم نوشته شده است تصويرى از صفحه اول و آخر اصل كتاب طبق نسخه‏هاى مكتبه رضويه و مرعشى نجفى چاپ شده است و سپس اصل كتاب از آنچه كه باقى مانده مكتوب گرديده است. كتاب حاضر با فصل امير المؤمنين كه از علت لقب ايشان به امير مؤمنان و معجزات وى سخن گفته شروع گشته است و پس از آن به ذكر اسماء و خبر ولادت، وصيت و اخبار مختلف و جالبى از حضرت زهرا سلام الله عليها پرداخته است، و بعد از آن از تك‏تك ائمه با نام و القاب و ولادت و تاريخ و معجزات آنان شروع و با امام غائب و اخبارى كه در زمينه غيبت است و همچنين كسانى كه حضرت را ديده‏اند چه در زمان غيبت و چه در قبل آن به پايان رسانده است. در تمام احاديث كتاب سلسله سند ذكر شده و فقط به ذكر راوى آن بسنده نشده است. در پايان فهرست آيات قرآنى و بعد از آن فهرست اعلام و روات و سپس فهرست مصادر و مراجع و آن گاه فهرست محتواى كتاب آورده شده است