انقلاب اسلامی ایران به عنوان نقطه آغاز خیزش بیداری اسلامی در نیمه دوم قرن بیستم، نویدبخش دوره جدیدی از ظهور اسلام بود که سایر ملت های اسلامی از جمله شیعیان لبنان را به تکاپو وادشته و شیعیان این کشور و به خصوص جنبش حزب اله، به برکت انقلاب اسلامی، به تدریج نقش فزاینده ای را در تحولات سیاسی اجتماعی ایفا کرده اند. انقلاب اسلامی ایران با تاثیرگذاری در عرصه فرهنگی (تقویت هویت شیعی)، سیاسی (سهم بیشتر در قدرت) و اجتماعی (بهینه شدن وضعیت شهروندی)، سهم بسزایی در رشد و پیشرفت و انجام اقدامات سیاسی ـ اجتماعی و کسب موفقیت های شیعیان لبنان به خصوص جنبش حزب اله داشته است.
هدف از این پژوهش، بررسی الگوی تبلیغی امام صدر در تعامل با شیعیان لبنان با بهرهگیری از روش تحلیل مضمون است. برای گردآوری و شناسایی مضامین مرتبط با الگوی تبلیغی امام صدر، ابتدا مبانی نظری اندیشمندان اسلامی بررسی شد، سپس با مطالعه کامل کتاب «گامبهگام با امام» (12 جلدی)، مضمونهای مرتبط استخراج و کدگذاری گردیده است. بررسی مجموعهی آثار و فعالیتهای امام موسی صدر نشان میدهد، ایشان الگوی متفاوتی از تبلیغ دین ارائه میکند. امام، مبلّغ را یک مُصلِح اجتماعی میداند و با تاکید بر توجه به عدالتطلبی از سوی مبلّغان، آنان را بر استقامت در راه تبلیغ فرا میخواند. هدف مبلِّغ از دیدگاه وی، پرورش انسان در راه کمال است و نقش اصیل عالم دین را انسانسازی و تربیت انسان میداند. امام در تبلیغ خود، از دو ابزار سخنرانی و گفتگو بیش از ابزارهای دیگر بهره گرفتهاند. ایشان در بُعد شیوههای تبلیغی، پنج شیوهی: تسامح و سهلگیری، استفاده از دین در امور زندگی، تبلیغ عملی مبتنی بر خدمت، تبلیغ مبتنی بر فطرت و الگوسازی را شیوههای مُرجَح تبلیغی معرفی میکند. ایشان، خدمت به مردم را کارکرد اصلی ادیان میدانند و بر این باورند، تبلیغ دین از طریق خدمترسانی به مردم و توجه به وضع معیشتی آنان میتواند در افزایش گرایش به دین موثر باشد؛ لذا در حوزهی مخاطبشناسی، مطالعه میدانی مسائل اجتماعی و شناخت مخاطب و آشنایی با نیازهای روحی را ضروری میداند.
تعاملات دین و عالمان دینی با حکومت، بخش عمده ای از تحولات تاریخ ایران را به خود اختصاص داده است و فقهای شیعی به عنوان وارثان ائمه، بعد از غیبت آخرین امام معصوم (ع)، با اندیشه و عمل خود کوشیده اند تا ضمن پاسداری از حریم دین، حرمت مسلمانان و کیان اسلامی، در مسیر ایجاد جامعه و حکومت مطلوب گام بردارند. در این راستا عالمان شیعی در طول تاریخ پرمخاطره خود، همواره بر حفظ حقیقتی به نام تشیع همت گماشته اند و بنابر محدودیتهای موجود در سر راه آنها، فقط در مقاطع خاصی توانستند با استفاده از جایگاهشان، رهبری خود را فعلیت بخشند که انقلاب اسلام به رهبری امام خمینی (ره) یکی از پرافتخارترین مقاطع تاریخی ایران است. از انجا که فهم عمیق تحولات معاصر ایران بدون بررسی تحلیلی و ارزیابی دقیق نقش علمای شیعه ممکن نیست، بنابراین نگارنده در این مقاله با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی و تحلیلی-تاریخی، به بررسی مناسبات فقهای شیعه با حکومت، در ادوار تاریخی جامعه ایران پرداخته و در پی آن است تا چشم اندازی را از سازوکارهای حفظ آرمانهای دینی و ایجاد حکومت مطلوب، توسط فقهای شیعی، در برابر حاکمیت سیاسی دوران گذشته، ارائه دهد تا به درک تلاشهای آنها در تحقق حاکمیت جامعه شیعی در ایران نائل شویم.