کتابخانه مجازی ادبیات

یکی از جنبه‌های مهم حکومت‌های مختلف ایران، سیاست مذهبی آنها بود که در ساختار حکومتی‌شان تأثیر بسزایی داشت. حکومت‌های بعد از اسلام ایران، عمدتاً به عنوان تابع خلیفه عباسی، ضمن در نظر داشتن جایگاه معنوی خلافت، به دنبال کسب اعتبار برای خود نیز بودند. سیاست مذهبی خلفا حمایت از اهل تسنن بود. حکومت‌های غزنوی و سلجوقی نیز بالطبع حمایت از اهل تسنن را به عنوان سیاست مذهبی برگزیدند. مسئله این پژوهش تبیین کنش‌ها و تعاملات سیاسی حکومت‌های غزنوی و سلجوقی با شیعیان امامیه است. ظاهراً غزنویان به عنوان صاحب روشی در سیاست مذهبی حکومت‌های ایران بعد از اسلام بودند که از مذهب به عنوان دستاویزی برای دست‌یابی به اهداف خویش سود می‌بردند. در ادامه، سلجوقیان نیز، به عنوان دنبال‌کننده روش آنها البته با تساهل بیشتر، همین رویه را در پیش گرفتند. آنها از یک سو با سرکوب مخالفان داخلی، با عنوان بدمذهبان، سیطره خویش را در درون قلمرو حفظ می‌کردند و از سوی دیگر به تنظیم مناسبات با خلافت مبادرت می‌ورزیدند تا مشروعیت دینی و سیاسی را از خلیفه عباسی دریافت کنند. در دوران تسلط ترکان غزنوی و سلجوقی بر ایران، شیعیان بر حکم مذهبی «تقیه» گردن نهادند و در خفا به فعالیت فرهنگی و نفوذ در دستگاه‌های حکومتی روی آوردند. این فعالیت‌ها در دوران سلجوقی خود را نشان داد. حضور رجال و علمای شیعه در مناصب اداری شهری، همچون قضاوت، نقابت، و مناصب اداری کشوری، همچون حضور د

یکی از دوره‌های مهم و حساس تاریخ شیعه، عصر سلجوقی است که به‌سبب تغییر حاکمیت و جایگزین شدن دولت سنی‌مذهب به جای دولت شیعی آل‌بویه، وضعیت شیعیان دگرگون شد. تصور می‌شود با روی کار آمدن سلجوقیان ـ که پایبندی عمیقی به مذهب اهل‌سنت و خلافت عباسی داشتند ـ می‌بایست عرصه برای فعالیت شیعیان تنگ و آنان به حاشیه رانده شده باشند؛ اما برخلاف این تصور، در عصر سلجوقی بخصوص در نیمة دوم آن، مراکز شیعه‌نشین توسعه یافتند و نهادهای علمی و آموزشی و به‌تبع آنها فعالیت‌های علمی و پژوهشی، نه‌تنها دچار خلل و نقص نشدند، بلکه با عملکردی چشمگیر به کار خود ادامه دادند. در این مقاله به این مسئله پرداخته می‌شود که علل حفظ و تداوم تشیع و فعالیت‌های آن در این دوره چه بوده است؟ به نظر می‌رسد که عوامل اصلی در تداوم تشیع، اهتمام به توسعة علمی و آموزشی، پایبندی به اصول، توام با رعایت اعتدال و تقیه، و حضور در مناصب اجرایی و سیاسی بوده است که در نتیجه با از میان رفتن دولت مقتدر شیعه‌مذهب آل‌بویه، خللی در جامعۀ شیعه و رهبری علمی آن پدید نیامده است.

كاظمين از نظر تاريخى و جغرافيايى، يكى از شهرهاى مهم تاريخ اسلام است؛ زيرا كانون علم و عشق و هنر و صنعت، نهفته است. در اين سرزمين آرامگاه امامين جوادين (ع) همچون خورشيدى در قلب اين شهر قد برافراشته و نورافشانى مى‏كند و عطر دل‏انگيز آواى توحيد و صلاى عشق و معنويت، از گلدسته‏هاى آن، مشام جان عاشقان را همواره نوازش مى‏دهد. هنر اسلامى- ايرانى بر در و ديوار، صحن و رواق، روضه و سرداب، صندوق و ضريح حرم، كاشى‏كارى و نقاشى، ميناكارى و تذهيب نهايت سليقه و هنر در معمارى و طراحى حرم مشاهده مى‏شود و چشم هر بيننده را خيره مى‏كند. اين گنبد و بارگاه، خورشيد درخشان زمين است و شكوه و جلال و زيبايى از آن پرتوافكن است. نقاشى‏ها و تزيينات ديگران، به خصوص تذهيب روضه منوره و خاتم‏كارى صندوق و قلم‏زنى‏هاى ضريح مطهر، بسيار جلوه‏گر است. از آن‏جايى كه پرداختن به تمامى زواياى مختلف حرم مطهر جوادين (ع) خود كتابى را مى‏طلبد، در اين مقاله، سعى شده تا صندوق و ضريح مطهر اين دو امام در طول دوره‏ها، بررسى شود تا ضمن معرفى آن كه از آثار نفيس هنرى است، جوابى به برخى مغرضان باشد كه ساخت صندوق و ضريح، حتى بين اهل‏سنت و بزرگان آنان، رواج داشته و بزرگان و اميران دوره‏هاى گوناگون، به تعمير صندوق و ساخت ضريح همت داشته‏اند.