کتابخانه مجازی ادبیات

ویلفرد مادلونگ یکی از برجسته‌ترین خاورشناسان شیعه‌پژوه معاصر است که آثارش در همسنجی با سایر شیعه‌پژوهان غربی از امتیازهای علمی و روشی بسیاری برخوردار است. اولین مقالۀ مدخل «حسین‌بن ‌علی علیه السلام» در دایرة‌المعارف ایرانیکا در مورد حیات و اهمیت امام حسین علیه السلام در شیعه، توسط وی نگاشته شده است. در این پژوهه با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی و نقد مقالۀ مادلونگ پرداخته شده است. برایند بررسی و نقد گزارش وی، خصوصا در مورد شیوۀ استفاده از منابع در روایت رخدادهای پیرامون صلح و تدفین امام مجتبی علیه السلام و برخی از مواضع حضرت اباعبدالله علیه السلام است. مادلونگ در مقالۀ خود، صرفا به نقل مبتنی بر منابع بسنده نکرده و در بسیاری از موارد، برداشت‌ها و تحلیل‌های شخصی خود را نیز ارائه کرده است.

درباره زمان پیدایش و شکل‌گیری مراسم روز عاشورا در میان جوامع شیعی، با استناد به گزارش‌های مورخان معتبر عراقی همچون ابن جوزی (المنتظم، ج۱۴، ص۱۵۰) و ابن اثیر (الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۵۴۹) مبنی بر عزاداری‌های شیعیان بغداد در روز عاشورا که در زمان معزّالدوله دیلمی (حکومت: ۳۳۴-۳۵۸ق) از سال ۳۵۲ق آغاز شد و در سال‌های بعد نیز ادامه یافت، دیدگاهی که میان بسیاری از اسلام‌شناسان و پژوهشگران تاریخ تشیع، از جمله علی‌اصغر فقیهی (تاریخ آل‌بویه، ص۳۰)، هاینس هالم (شیعه، ص۶۱)، حمزة الحسن (طقوس التشیّع، ص۴۴۰) و دیگران رواج یافته، آن است که این عزاداری‌ها، نخستین مراسم‌های رسمی و عمومی روز عاشورا در میان جوامع شیعی بوده و در واقع آل‌بویه نخستین حکومتی بوده‌اند که برپایی چنین مراسمی را حمایت کرده و به ترویج آن پرداخته‌اند. چنانکه گزارش‌های همان مورخان، حاکی از برپایی مراسم جشن و سرور روز غدیر پیش از مراسم سوگواری روز عاشورا، یعنی به فاصله زمانی کمتر از یک ماه از آن بوده است.

اين پژوهش، که از نوع کاربردي است با هدف بررسي اصول تربيت عقلاني بر مبناي سخنان امام رضا (ع) انجام شده است. در اين تحقيق به روش توصيفي ـ تحليلي به اين سوال پاسخ داده مي شود که: "اصول تربيت عقلاني برمبناي سخنان امام رضا (ع) چيست؟ در پايان پس از گردآوري اطّلاعات به روش کتابخانه اي و تجزيه و تحليل آنها به روش تحليل محتوا اين نتايج به دست آمده است: اصول تربيت عقلاني بر مبناي سخنان امام رضا (ع) به دو قسم قابل طبقه بندي است: اصول عام که هم تربيت عقل نظري و هم تربيت عقل عملي را شامل مي شود، عبارت است از: اصل اعتدال، اصل لزوم هماهنگ بودن علم و عمل، اصل هماهنگي با فطرت، اصل آزادي مبتني بر عقل. اما اصول خاص به دو دسته جدا تقسيم شده است؛ "اصول خاصِ ناظر به عقل نظري" مانند اصل پيوستگي تجربه اندوزي، علم آموزي، انديشه ورزي و اصل تفکيک علم و انديشه و تجربه مفيد از علم و انديشه و تجربه غير مفيد، اصل لزوم روح علمي داشتن، اصل حکمت جويي، اصل تلازم عقل و علم، اصل لزوم منع حکمت آموزي به نااهلان؛ "اصول خاص ناظر به عقل عملي" مانند اصل رعايت مراحل تزکيه نفس، اصل تکليف متناسب با توانايي، اصل لزوم پيروي عقل از فرمانهاي الهي است.