کتابخانه مجازی ادبیات

در سال 1084ق زلزله ای در خراسان رخ داد و طی آن گنبد امام رضا (ع) آسیب دید. شاه سلیمان صفوی دستور تعمیر گنبد حضرت(ع) را نشاء کرد. در این نوشتار کوتاه، دو متن درباره تعمیر گنبد امام رضا(ع) می آید؛ یکی به نثر انشای فقیه و ادیب برجسته عصر صفوی، مرحوم آقا حسین خوانساری است که برای کتابت در اطراف گنبد مطهر امام رضا (ع) نوشته شده و در ادامه کارهایی است که در زمان شاه سلیمان صفوی در جهت بازسازی حرم مطهر امام رضا (ع) انجام شده است و متن حاوی نکات ارزنده ای است. متن دوم نیز قصیده ای درباره همان زلزله و تعمیر گنبد مطهر امام رضا(ع) است که شاعری در سال 1086ق ، به نظم کشیده شده است و حاوی اطلاعات فرهنگی و سیاسی مفیدی از دوره صفویه و اقدامات فرهنگی حاکمان صفوی در حرم مطهری رضوی است.

واقعه کربلا یکی از رخدادهای مهم و تاثیرگذار تاریخ اسلام به شمار می‌آید که از سده اول هجری تاکنون، آثار گوناگونی پیرامون آن پدید آمده است. گزارش‌گران واقعه کربلا در پردازش چرایی و چگونگی حادثه، شرح احوال یاران امام حسین7، شرح احوال دیگر کنش‌گران آن و ابعاد واقعه عاشورا، رویکردهای گوناگونی اتخاذ کرده‌اند. بررسی آثار عاشورانگاران و عاشوراپژوهان از این منظر، یکی از بایسته‌های پژوهش در دوران کنونی است. در میان گزارش‌های واقعه عاشورا در دوران معاصر، آثار عاشورایی محمد‌ابراهیم آیتی (د. 1343) به دلیل توجه ویژه به تحریفات عاشورا از ابعاد گوناگون، شایسته توجه و بررسی است. مقاله پیش رو با واکاوی مضامین عاشورایی آثار آقای آیتی به سنخ‌شناسی گفتمان‌های مطرح در آن می‌پردازد. در این روش، علاوه بر توجه بر عناصر زبانی و بافت متن، شرایط و موقعیت اجتماعی و سیاسی که متن در آن تولید شده است، تحلیل و ارزیابی می‌گردد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که از منظر سنخ‌شناختی نگرش‌های تاریخی، عاطفی، عرفانی و ماورایی در آثار عاشوراپژوهی نویسنده وجود دارد. هم‌چنین تاکید بر بیان اسانید، توجه به عناصر مقوم شکل‌گیری رخدادهای تاریخی شامل زمان، مکان و افراد و تسلط بر انساب سبب شده است که در آثار آیتی، گفتمان تاریخی به عنوان گفتمان مسلط مشاهده شود.