کتابخانه مجازی ادبیات

«امام کاظم» (علیه‌السلام) در ابتدای امامت، با چالش‌هایی روبه رو بوده اند که این چالش‌ها موجب شده است تا اقدامات ایشان به عنوان قرینه فعلی علاوه بر دلایل نقلی مورد توجه باشد. اهداف اصلی تحقیق، چگونگی و دلایل امامت امام موسی بن جعفر (علیه‌السلام) و نیز اقدامات ایشان در اثبات این موضوع با استفاده از منابع شیعه و اهل سنت است. سوال اصلی این تحقیق نیز بدین شرح است که «مهمترین اقدامات امام کاظم (علیه‌السلام) در راستای اثبات امامت ایشان با توجه به چگونگی و دلایل امامت ایشان در منابع شیعه و اهل سنت چیست؟» این تحقیق با روش توصیفی، تحلیلی و تطبیقی، به این نتیجه دست‌یافت که برای انتخاب امام، شرایطی مانند «وصیت، علم خاص، ودایع و سن» به‌عنوان ملاک تعیین‌شده که بنا به دلایل قدرمتیقن، مشخص می‌شود که امام کاظم (علیه‌السلام) شرایط امامت را داشته است. علاوه بر احادیث و دلایل منقول در قبال امامت ایشان، مهمترین اقدامات ایشان که عبارت است از وارستگی مادی و سیاسی، شفاف‌سازی در غصب حکومت شیعیان، مقابله علمی با جریان‌های انحرافی و فرقه‌های مختلف شیعه، مناظره با خلفای عباسی و انتخاب رویکرد تقیه، گویای این است که طرز فکر امام کاظم (علیه‌السلام) طرز فکر یک «ولی، امام و زعیم» امت است؛ زیرا از یک‌سو جامعه شیعیان را از طریق تقیه و وکالت مدیریت کرده و از طرفی، برای اثبات حقانیتشان از طرق مختلف مانند مناظره و شجاعت در بیان، تلاش نموده و ازنظر علمی و فرهنگی نیز با بزرگ‌ترین چالش زمان خود، مقابله نموده و خط‌مشی آگاهانه‌ای را بنیان‌گذاری نموده‌اند.

ویلفرد مادلونگ یکی از برجسته‌ترین خاورشناسان شیعه‌پژوه معاصر است که آثارش در همسنجی با سایر شیعه‌پژوهان غربی از امتیازهای علمی و روشی بسیاری برخوردار است. اولین مقالۀ مدخل «حسین‌بن ‌علی علیه السلام» در دایرة‌المعارف ایرانیکا در مورد حیات و اهمیت امام حسین علیه السلام در شیعه، توسط وی نگاشته شده است. در این پژوهه با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی و نقد مقالۀ مادلونگ پرداخته شده است. برایند بررسی و نقد گزارش وی، خصوصا در مورد شیوۀ استفاده از منابع در روایت رخدادهای پیرامون صلح و تدفین امام مجتبی علیه السلام و برخی از مواضع حضرت اباعبدالله علیه السلام است. مادلونگ در مقالۀ خود، صرفا به نقل مبتنی بر منابع بسنده نکرده و در بسیاری از موارد، برداشت‌ها و تحلیل‌های شخصی خود را نیز ارائه کرده است.

نظریه‌های دولت به اصطلاح رایج سیاسی در اندیشه شیعه حاصل استنباط فقهای سده اخیر است. مجموعا شش نظریه درباره دولت در فقه شیعه به چشم می‌خورد،این نظریه‌ها را می‌توان براساس منبع مشروعیت به دو دسته‌ مشروعیت الهی و مشروعیت مردمی تقسیم کرد.نظریه‌های دسته دوم نیز براساس شرط فقاهت حاکم به دو گروه تقسیم‌ می‌گردند.«ولایت انتصابی مطلقه فقیه»و«ولایت انتصابی مقیده فقیه»از نظریات دسته اول هستند.برمبنای مشروعیت‌ مردمی،که اساس آن بر جمع بین حکم الهی و حق مردم استوار است چهار نظریه«مشروطه شرعیه»،«نظارت مرجع و خلافت مردم»،«ولایت انتخابی فقیه»و«حکومت انتخابی مبتنی بر قوانین اسلامی»توسط فقهای شیعه عرضه شده است. پس از گزارش توصیفی هریک از نظریات یادشده،مهمترین آنها یعنی ولایت انتصابی مطلقه فقیه و ولایت انتخابی فقیه با یکدیگر مقایسه شده است.این دو نظریه بیش از دوازده نقطه مشترک دارند و در چهارده محور نیز باهم متفاوتند،محورهای‌ اختلاف عبارتند از:مشروعیت سیاسی،مشروعیت فقهی،نقش و رأی مردم،جمهوریت،بیعت،نصب و عزل،قانون اساسی، نظارت‌پذیری،اطلاق و تقیید اختیارات،مدت زمامداری،وحدت و تعدد،مصلحت نظام،آزادیها و قابلیت اداره جامعه مدنی.