کتابخانه مجازی ادبیات

شناخت و ارزيابي رفتارها و مناسبات شيعيان در تعامل با امامان (ع) ، رهيافتي مهم و ضروري براي شناخت دقيق اعتقادات ايشان و سيره ائمه اطهار (ع) است. اين مهم در حوزه هاي مختلف سياسي، اجتماعي، اقتصادي و... نيازمند دقت و بررسي بيشتر است. در پژوهش حاضر، باورها و مناسبات اجتماعي شيعيان و روابط ايشان با امامان دوازده گانه(ع) در دوران حضور، مورد بررسي قرار گرفته، گونه هاي مختلف روابط اجتماعي شيعيان با ائمه(ع) شناسائي و معرفي شده و اين پرسش كه شيعيان چگونه از جايگاه رفيع معنوي و اجتماعي ائمه(ع) بهره مي بردند و آيا روابط شيعيان با امامان متناسب با جايگاه ايشان بوده، پاسخ داده شده است، و به اين نتيجه دست يافته است كه شيعيان از طريق ارتباط با امامان (ع) در حوزه هاي مختلف اجتماعي، از رهنمود، مشورت و نصائح ايشان در زندگي مادي و معنوي خويش بهره مي بردند. رفتار اجتماعي شيعيان نسبت به ائمه (ع) ، مبتني بر ميزان باورمندي و نگرش ديني آنها نسبت به جايگاه اجتماعي ائمه (ع) بوده، رفتارهاي شيعيان نسبت به امامان (ع) از يك سير تكاملي منبعث از باور به علو مقام و منزلت ائمه اطهار (ع) برخوردار بوده و تابع ميزان معرفت ايشان نسبت به امامان (ع) و غالبا بر پايه تكريم، محبت و اطاعت پذيري بوده است. از پيامدهاي مهم اين پژوهش گونه شناسي، تحليل، نقد و آسيب شناسي رفتارهاي شيعيان در عصر حضور ائمه (ع) در حوزه رفتارهاي اجتماعي است.

يكى از مباحث درخور مطالعه در ساحت تاريخ كلام اماميه، شيوه مواجهه و تعامل متكلّمان امامى با فلسفه و آموزه‏هاى فلسفى در دوره‏هاى گوناگون است. بر پايه مطالعه حاضر، در سده ششم هجرى، مواجهه اماميان با فلسفه، بر دو گونه رويارويى مثبت، و رويارويى منفى و انتقادى، صورتْ بسته است. در بخش مواجهه مثبت، گونه‏هايى چون: به كارگيرى مبانى و آموزه‏هاى فلسفى در اثبات مسائل كلامى، پذيرش برخى آموزه‏هاى فلسفىِ مغاير آموزه‏هاى كلامى، تاريخ‏نگارى فلسفى، نقل سخنان فيلسوفان در متون اخلاقى، مناقب نگاشته‏ها و تفاسير قرآن كريم، قابل شناسايى‏اند. مواجهه منفى با فلسفه و آموزه‏هاى فلسفى نيز در سه شكل نقد عمومى، ردّيه‏نگارى و نقد مبانى و آموزه‏هاى فلسفى، صورت بسته است. مهم‏ترين مسائل اختلافى و مورد نقد متكلّمان امامى نيز عبارت‏اند از: نحوه فاعليت خدا، ديرينگى جهان، فلسفه آفرينش، حقيقت انسان، معاد، قول به طبايع، معجزه و راه شناخت پيامبران. در كتاب نقض، مواجهه مثبت با فلسفه، نمودى ندارد و رويكرد نويسنده به فلسفه و آموزه‏هاى‏ فلسفى، سراسر منفى و انتقادى است.