در عصر ائمه (عليهم السلام)، علل و عوامل گوناگونى سبب شد تا جريانات فكرى متعددى در جامعه اسلامى گسترش يابد. در قرن چهارم هجرى مصادف با دوره امامت امام جواد (ع)، جريانات انحرافى به دلايل سياسى، فرهنگى، علمى، اجتماعى و اقتصادى، به اوج خود رسيد. فرقههاى واقفيه، غلات، مفوضه، مجبره، معتزله، زيديه، متصوفه و خوارج را مىتوان از جنبشها و جريانات فكرى جامعه اسلامى برشمرد. با بررسى و مطالعه همه اسناد و مدارك موجود در اين زمينه به ويژه كتب رجالى و روايات امام جواد (ع)، به وضعيت فرقههاى انحرافى آن دوره مىتوان دست يافت. پژوهش حاضر با روش توصيفى- تحليلى، به بررسى هر يك از جريانهاى فكرى عصر امام در قالب فرقههاى انحرافى پرداخته است. در پايان نتيجه مىشود، فرقههاى متعددى در عصر امام شكلگرفتند و در جامعه اسلامى در حال فعاليت و توسعه بودند و امام با بينش و بصيرت خود، جامعه شيعه را در برابر اينگونه انحرافات و جريانها حفظ كردند.
تاریخ ولادت و شهادت امام جواد(ع) از جمله موضوعاتی است که گزارش های تاریخی چندگانه ای از آن، در منابع تاریخی آمده است. رسیدن به نتیجه ای روشن در این گونه موارد، علاوه بر افزودن آگاهی های قابل اعتماد درباره معصومان(ع)، به شناخت بهتر زمان صدور برخی روایات و رویدادها مدد می رساند. این مقاله برای تعیین زمان دقیق تولد و شهادت امام جواد(ع)، با بررسی گزارش های موجود در منابع شیعه و اهل سنت درباره سال و ماه تولد امام(ع)، گزارش های تولد آن حضرت در غیر سال 195 قمری و نیز گزارش تولد ایشان در دهم ماه رجب را نامعتبر و گزارش تولد آن حضرت در پانزدهم ماه رمضان سال 195 قمری را مستند و برتر از دیگر گزارش ها شمرده است. این نوشتار، گزارش های دال بر شهادت امام جواد(ع) در غیر سال 220 قمری را نیز دارای اعتبار ندانسته و گزارش شهادت آن حضرت در آخر ماه ذی قعده سال 220 قمری را برتر از دیگر گزارش ها نهاده است.
یکی از مهم ترین فعالیت های امامان شیعه، به ویژه امامان متاخر، آماده سازی جامعه شیعی برای ورود به دوره غیبت امام مهدی عجّل الله تعالی فرجه الشریف بود. شایدچنین به نظر رسد که این فعالیت برای امامانی که با سن کم و دوره کوتاه امامت مواجه بودند، دشوار بوده است. تحقیق پیش رو درصدد پاسخ به این پرسش اصلی است که نقش امام جواد علیه السلام در آماده سازی جامعه شیعی برای عصر غیبت حضرت قائم عجّل الله تعالی فرجه الشریف، به چه میزان و چگونه بوده است نتیجه توصی و تحلیل متون تاریخی و حدینی، در بررسی فعالیت ها و آموزه های امام جواد علیه السّلام ، فرضیه نویسنده را تایید می کند که جوادالائمه علیه السلام با وجود به امامت رسیدن در خردسالی و کوتاهی عمر شری شان، نقش مهمی در ترسیم و تبیین درست زوایای مختل غیبت حضرت مهدی عجّل الله تعالی فرجه الشریف و آماده کردن شیعیان برای آن دوران داشتند.
سیاق یکی از قرائن پیوسته در متن قرآن است که به مثابه ابزاری برای فهم بهتر قرآن به کار می رود. ابعاد گوناگون سیاق عبارتند از: سیاق کلمات، سیاق جمله ها، سیاق آیات و سیاق سوره ها. امام رضا، علیه السّلام، که از بزرگترین مفسران قرآن کریم هستند و قرآن در اندیشه، گفتار و کردار ایشان تجسّم و عینیت تمام یافته است، سیاق و روند کلی کلام را یکی از قواعد زبان شناختی در تفسیر قرآن کریم دانسته و در موارد زیادی با توجه به بافت کلمات، جملات و آیات به شرح و بیان آیات قرآن کریم پرداخته اند. در این مقاله، نمونه هایی از تأثیر و جایگاه سیاق در تفسیر آیات از دیدگاه امام رضا، علیه السّلام، بررسی میشود.