کتابخانه مجازی ادبیات

هرچند یحیی بن امّ طویل در منابع حدیثی و تاریخی با اصطلاح «باب» برای امامان شیعه معرفی شده است، اما در مصداق این موضوع یعنی باب بودن وی برای امام سجاد و یا امام محمدباقر علیه السلام، میان امامیه و نصیریه اختلاف هست. برای درک این اختلاف و ارائه پاسخی راهگشا در باب آن، ضروری است تا ابتدا شخصیت تاریخی و سپس احادیث منقول از طریق یحیی و موضوعاتی مانند مشایخ حدیثی و راویان وی، مورد پژوهشی تاریخی– حدیثی قرار گیرد. در این پژوهش افزون بر شناختی مطلوب از احوال یحیی و نیز صفحاتی از تاریخ غیرمکتوب شیعیان ، نشان داده شد که اسناد و شواهد تاریخی موجود، دلیلی بر مصادیق باببودن یحیی و حتی حجتی بر کارکرد اصطلاح باب در جامعه امامیه، دست کم در مورد یحیی نخواهند بود.

شیعیان از دیرباز در بومهای مختلف جهان اسلام زندگی می‌کرده، و حلقه‌های درس و بحث علمی هم داشته‌اند. گاه این حلقه‌های درس در امتداد زمان توسعه می‌یافته، و به پایگیری زنجیره‌های استاد و شاگردی می‌انجامیده، و تعالیمی را پدید می‌آورده که نسل اندر نسل منتقل می‌شده است. بدین سان، حوزه‌هایی علمی پدید می‌آمده که گاه مدتی طولانی استمرار داشته، و مکاتبی متمایز و شاخص را در خود جای می‌داده است؛ مکاتبی که بسیارشان هم اکنون کمتر شناخته شده‌اند. برخی از این حوزه‌های علمی مشهور، و بر جریانهای فرهنگی جهان تشیع بسی اثرگذار بوده‌اند؛ آن سان که در بارۀ کوفه و قم چنین می‌توان گفت. به نظر می‌رسد جایگاه برجستۀ این قبیل حوزه‌ها سبب شده است عالمان نسلهای بعد و نیز، محققان معاصر در تحلیلهای خویش از تاریخ علوم و معارف شیعی، کمتر به حوزه‌های دیگر توجه کنند و کارکرد آنها را بجویند. بناست که در این مطالعه، با مروری بر مهمترین بومهای شیعه‌نشین در جهان اسلام، حوزه‌های فرعی و کم شناختۀ فرهنگ شیعی، گرایشهای فکری غالب در هر یک، و شخصیتهای اثرگذار در هر بوم را بازشناسیم. این کوشش، مدخلی خواهد بود برای شناخت مکاتب فکری کم شناختۀ شیعی، امتداد تاریخی هر یک، و البته آموزه‌های متمایزی که هر یک داشته‌اند.

يكي از عوامل موفقيت و توسعه اسماعيليه كه به تأسيس يكي از امپراتوري هاي بزرگ اسلامي با نام فاطميان در قرن چهارم، در كشورهاي مغرب و مصر انجاميد، وج ود س ازماني تبليغ ي تبشي ري به نام سازمان دعوت بود . اين سازمان در طول حيات خود، داراي كاركردهاي زيادي از جمله تلاش براي تشكيل حكومت فاطميان در مصر، تلاش براي گسترش فرقه اسماعيليه در اقصي نقاط جهان (در هند و سند )، كاركردهاي سياسي، اجتماعي، اقتصادي و ... بود . يكي از اركان نهادهاي آموزشي فضاهاي آن است. اين مقاله با بررسي فضاهاي آموزشي، سه مسأله اهداف، وظايف و كاركرد اين سازمان ر ا به عنو ان يك نهاد آموزشي فاطميان مطالعه مي كند . مهم ترين مراكز و فضاهاي آموزشي اين سازمان؛ كتابخانه ها، دارالعلم ها، دارالحكم هها، مساجد و قصرها مي باشد، كه در اين نوشتار به بررسي سه مسأله پيش گفته در باره اين مراكز پرداخته خواهد شد.

این مقاله به بررسی و مفهوم لغوی و اصطلاحی محکم و متشابه، محل نزاع و اختلاف، روش و تعیین متشابهات و صفات خبری از دیدگاه فرقه ماتریدیه و وهابیون می پردازد و در نهایت با بیان نظریه امامیه، به داوری میان آنها و قول حق می پردازد. یکی از اصلی ترین موارد نزاع، اختلاف در تفسیر آیه 7 سوره آل عمران است که سلفیون «واو» در جمله «والراسخون فی العلم» را عاطفه در نتیجه متشابهات و نسبی و قابل فهم می دانند، در حالیکه ماتریدیان، واو مذکور را استینافه و فهم متشابهات را مخصوص خداوند می دانند. به نظر علامه طباطبایی - از علمای امامیه - اگرچه واو در این آیه استینافه و فهم متشابهات منحصر در خداوند است؛ ولی این آیه به آیات و روایات معتبره تخصیص خورده، اهل بیت از راسخان در علم و عالمان به متشابهات اند.