کتابخانه مجازی ادبیات

مسأله وقف، یکی از عرصه­های تاریخ کردستان است که نقش زنان شیعی در آن بسیار پررنگ بوده و کم‌تر به آن توجه شده است. در این خصوص، جایگاه تاریخی زنان واقف بیجار از دوره صفویه به بعد، بالاتر از دیگر مناطق استان یادشده است. این مقاله، ضمن بررسی این موضوع، به چگونگی رقبات وقفی و مشارکت زنان شیعی این منطقه می­پردازد. روش پژوهش، ترکیبی از مطالعه میدانی، اسنادی و کتابخانه­ای است که تأکید عمده بر روش اسنادی بوده و نگارندگان به صورت تحقیق گروهی به این مسأله پرداخته­اند. سؤال این است که در تنوع مذهبی کردستان، زنان واقف شهر بیجار چه کسانی بودند و موقوفات آنها دارای چه ویژگی­ها و کارکردهای اجتماعی و فرهنگی است؟ هدف اصلی، کاوش در اسناد وقفی و مشخص کردن سهم زنان شیعی و کاربرد رقبات وقفی آنها در شهرستان بیجار به عنوان یکی از مناطق تاریخی استان کردستان است.

قبیله بنی‌عقیل، در دوران ضعف و انحطاط حمدانیان، موفق گردیدند حکومت خود را با غلبه بر شهرهای موصل و نصیبین و با پرداخت خراج و اظهار تابعیت نسبت به امرای بویهی بنیان گذارند. با توجه به این که حکومت بنی‌عقیل در منطقه‌ای سوق‌الجیشی و راهبردی مستقر بود، حکومت آنان برای حکومت‌های هم‌جوار اهمیت بسیاری داشت. حکومت بنی‌عقیل شیعی، از سویی با اعلام استقلال از آل‌بویه و از سوی دیگر با اظهار تابعیت نسبت به فاطمیان، قدرت خود را تثبیت کردند. پیمان‌های سست و نیم‌بند این حکومت با فاطمیان و سلجوقیان، دوره گذاری در طول حکومت بنی‌عقیل بود؛ اما با استقرار و تثبیت سلجوقیان در عراق، حکومت بنی‌عقیل تحت تابعیت سلجوقیان قرار گرفت. با اظهار تابعیت بنی‌عقیل از سلجوقیان، این حکومت قدرت خود را در شمال شام گسترش داد؛ از این رو، با بسط و نفوذ بنی‌عقیل در منطقه یادشده به کشمکش با سلاجقه ‌روم و سلاجقه‌ شام منجر گردید که طی این منازعات، قدرت بنی‌عقیل رو به افول نهاد. گفتنی است، سیاست بنی‌عقیل در قبال هر کدام از حکومت‌ها، بر اصل حفظ موجودیت سیاسی استوار بوده است.