کتابخانه مجازی ادبیات

خلّف المستشرقون أسلاف الباحثین الغربیین حالیاً تراثاً لا بأس به من الدراسات المشرقیة والإسلامیة إستفاد منه هؤلاء الباحثون، فالإستشراق تحوّل إلى مجالات علمیة بحتة أصبحت تدرسها الکلیات ومراکز الأبحاث، لکنّ تلک الأبحاث بقیت تخدم أهداف ومصالح الغرب الإمبریالیة فی بعض الموارد، إلا أن الکثیر منها حالیاً نابعة عن وجدان باحثین غربیین أحرار یصنّفون الکتب والأبحاث من أجل إرضاء أطماحهم البحثیة واستکمالاً لمسیرتهم العلمیة. ومن جملة الحقول البحثیة المهمة التی کتب فیها الباحثون الغربیون الکثیر من هذه الدراسات، هی الدراسات الإسلامیة والحدیث الشریف منها بالتحدید سیّما الحدیث الشیعی. ومن هؤلاء الباحثین المعاصرین أستاذ جامعة إدینبرا الدکتور أندرو ج. نیومان الذی شهدنا له العدید من المساهمات فی حقل الفکر الإمامی وبالتحدید دراساته فی الحدیث الشیعی وجهود علماء الإمامیة فی العصر الصفوی وتحدیداً فی موضوع جدلیة الدین والعلماء مع السیاسة ورجالها. وما نهدف إلیه من دراستنا هذه هو نقد کتاب الباحث نیومان الهامّ عن تاریخ الحدیث الشیعی فی القرون التأسیسیة للمذهب الإمامی وأثر النهجَین الفکریَین الهامَّین عند علماء الإمامیة وهما: النهج الأصولی والنهج الإخباری الذی یمثله قم والقمّیون آنذاک فی تدوین أقدم ثلاثة مجامیع روائیة عند الشیعة الإمامیة: المحاسن للبرقی (توفی بین 274ـ280 ه‍/ 887ـ893 م) وبصائر الدرجات للصفّار القمّی (ت 290 ه‍/ 903 م) والکافی فی علم الدین للکلینی الرازی (ت 329 ه‍/ 941 م) وفق منهج التحلیل التاریخی والإستقرائی للنصوص التاریخیة والروائیة سیّما من تلک الکتب.

نهضت سربداران نخستین و گسترده ترین نهضت شیعی، پیش از رسمیت یافتن این مذهب در ایران است . از آنجایی که می توان اصول اساسی تمامی نهضت ها را بر پایه ي سه اصل ضدیت یا مخالفت، هویت و همگانی بودن استوار دانست؛و اصل ضدیت اشاره به عناصري دارد که افراد جامعه با آن مخالف اند، در نتیجههمین عناصر می توانند به عنوان عوامل ثبوتی، زمینه هاي ساختاري را براي تشکیل جنبش ها و در نهایت، هویت یابی آنانفراهم سازند، پژوهش حاضر می کوشد با رویکردي توصیفی _تحلیلی و از طریق تحلیل اطلاعات منابع تاریخی، ضمن احصاء مبانی فقهی تاثیرگذار در شکل گیري این نهضت به عنوان عوامل ثبوتی نظیر؛ موعود گرایی، نظریه فقه حکومتی و مبانی آن مانند آمیختگی دین و سیاست، قاعده نفی سبیل، قاعده حرمت اعانه بر اثم و عدوان، عوامل اثباتی را بر پایه ي دو اصل هویت و همگانی بودن، و عوامل سلبی را نیز نظیر؛ از دست دادن روحیه جهاد، قدرت طلبی و ... که زمینه نافرجامی و شکست جنبش را فراهم ساخته اند، مورد نقد و ارزیابی قرار دهد.