خاندانهای شیعی در حفظ و گسترش معارف و آموزههای تشیع در تاریخ فکری این مذهب نقشی اساسی ایفا کردهاند. در تبیین این نظریه میتوان آل طاووس را به عنوان یک نمونهی عینی مطرح کرد. این دودمان از سلالهی سادات بود که در قرن هفتم هجری قمری، خدمات ارزشمندی را به جوامع شیعی ارائه داد. آل طاووس از خانوادههای پر نفوذ در آن دوره بودند که منصب نقابت را به شکل موروثی در میان خود داشتند و از این طریق منشأ خدمات سیاسی و اجتماعی سرنوشتسازی برای شیعیان شدند. برجستهترین چهرهی این خاندان، ابن طاووس است که در سیرهی سیاسی، اخلاقی، عرفانی و تدوین آثار دعایی، تحولی جریانساز در مکاتب فقهی- حدیثی شیعه به وجود آورد و در فرهنگ شیعی عصر صفوی و به ویژه در جریان اخباری مقبولیتی در خور یافت. برادر وی، احمد بن طاووس با تبویب حدیث و ایدههای نو در رجال و درایه، به همراه فرزندش عبدالکریم، موجبات رشد مکتب اصولیان را تا حد قابل توجهی فراهم آورد. آثار متعددی از این خاندان در زمینههای فقه و حدیث، تاریخ و تراجم، مناقبنگاری، اخلاق، تفسیر، رجال و درایه موجود است که بر اعتبار جایگاه علمی آنها در نزد عالمان شیعه و تأثیرگذاری در مکاتب فکری شیعه میافزاید. تکاپوهای علمی این خاندان در زمینهی نشر و تدوین آثار ارزندهی علمی که از عصر یورش مغولان آغاز شده بود و تا دورهی صفویه را در برمیگرفت زمینههای رشد مشرب فکری تشیع را فراهم آورده است. این مقاله میکوشد تا تأثیر این خاندان را در بالندگی مکتب فکری شیعیان، بر پایهی روش تحقیق تاریخی، بررسی و بیان کند.
بیان فضایل و مناقب حضرت علی (ع) منحصر به پیروان و شیعیان ایشان نیست و علمای مذاهب چهارگانۀ اهل سنت نیز بهدلیل جایگاه والای این شخصیت بینظیر جهان اسلام و محبت به خاندان رسول خدا (ص)، بهصورت گسترده به نقل مناقب و فضایل حضرت پرداختهاند و در این زمینه تألیفات فراوانی از خود به یادگار گذاشتهاند. ولی با نگاهی اجمالی به این آثار میتوان گفت که بیشترین و باارزشترین تألیفات در این عرصه مربوط به بزرگان و علمای مذهب شافعی است که ارادت ویژۀ خود را در قالب منقبتنگاریهای کمنظیر به ساحت اهل بیت و حضرت علی (ع) نشان دادهاند. مهمترین خصوصیت این آثار الهام گرفتن آنها از امام این مذهب یعنی امام شافعی است. پس در این مقاله مذهب شافعی و شخصیت امام شافعی بهصورت مختصر معرفی شده است. همچنین دلایل ابراز محبت خاص ایشان به اهل بیت و علیالخصوص حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) بیان شده و برخی از اشعار ایشان بررسی شده است. در پایان دیگر عوامل مؤثر در شکلگیری این ویژگی از جمله تأثیرپذیری از تصوف، نسب خود امام شافعی و ارادت خاص علمای شافعی نسبت به ائمۀ امامیه با ذکر شواهدی از آثار منقبتی علمای شافعی دربارۀ امیرالمؤمنین حضرت علی (ع) بیان شدهاند.
"این مجموعه مشتمل بر دو كتاب است ;یكی "الشجره الطیبه "و آن دیگری "الغیث الزابد ."مولفین هر دو كتاب ـ سید رضا صایغ و سید عبدالله بوشهری ـ متخصص در علم انساب و احساب هستند .هر دو كوشیدهاند تا در آثارشان برخی از رجال شیعه را معرفی كنند" .شجره الطیبه "با ذكر امام موسی كاظم و اعقاب او آغاز و با توضیحی درباره اعقاب سید محمد غیاث ختم میگردد" .الغیث الزابد "با اعقاب سید عبدالله بلادی شروع گشته و با بحثی درباره علم الهدی پایان مییابد ."