در اين نوشتار تاريخي به بحث درباره شكل‍گيري شيعيان خوجه در هندوستان پرداخته شده است كه در ابتدا آميخته اي از افكار صوفيان و هندوان داشتند و بعدها گرايش به شيعه اثني عشري پيدا كردند، همچنين گسترش اين گروه از شيعيان و عملكردهاي آنان در ترويج برخي از افكار و اخلاق اسلامي در شبه قاره هند مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است. نگارنده، نخست تاريخ مختصري از پيدايش شيعيان خوجه اثني عشري و تشكيلات داخلي اين فرقه شيعه در هند ارائه كرده است. سپس ورود اسلام به آفريقا و به تبع آن تشيّع بويژه تشيّع خوجه اثني عشري به اين قاره را مورد مطالعه تاريخي قرار داده است. نويسنده، در ادامه تشكيل فدراسيون شيعيان خوجه اثني عشري آفريقا و تشكيل فدراسيون جهاني شيعيان خوجه اثني عشري و تاسيس مراكز پزشكي، مشاوره و آموزش اسلامي اين شيعيان در سراسر دنيا و طرح هاي آنان در حمايت از كودكان يتيم، زنان، سالمندان ، تأسيس مدارس و پرداختن به مسايل ديني و مذهبي، عزاداري در ماه محرم ، روابط آنان با ساير شيعيان به ويژه شيعيان ايران را توصيف كرده و فعاليت هاي ديني آنان در تبليغ تشيّع در نقاط مختلف جهان را گزارش نموده است. در فصل دوم از كتاب، نگارنده فهرستي از جماعات و فدراسيون هاي جهاني شيعيان خوجه اثني عشري در نقاط مختلف دنيا مانند بيمئي، پاكستان، كراچي، حيدر آباد، عدن، دبي، تانزانيا، دارالسلام، زنگبار، مومباسا، كنيا، اوگاندا، سومالي، زئير، ماداگاسكار، جزيره موريس، بروندي، ري‍يونيون، آفريقاي جنوبي، انگلستان، آمريكا، كانادا و استراليا ارائه و فعاليت هاي مختلف ديني و فرهنگي آنان در كشورهاي نامبرده را گزارش نموده است. در فصل سوم از كتاب، فهرستي از شخصيت هاي بر جسته شيعيان خوجه اثني عشري و تاثيرگذاري آنان در محافل علمي و فرهنگي در كشورهاي مختلف ارائه كرده است و طرح هاي شيعيان خوجه اثني عشري را براي معرفي تشيّع به دنيا برشمرده است. نويسنده بر اين باور است كه شيعيان خوجه اثني عشري اقليتي نيرومند بودند كه در اشاعه فرهنگ تشيّع و مذهب اهل بيت نقش پر رنگي داشتند و سرلوحه برنامه هاي خود را معرفي اهل بيت، مبارزه با فقر، حمايت از محرومان و تأمين و گسترش رفاه براي شيعيان جهان و جوامع انساني قرار داده اند. از نطر وي رهبران خوجه براي تعليم و آموزش عقيدتي و ايماني و شكوفا ساختن استعداد و خلاقيت هاي اعضا برنامه ريزي هاي گسترده اي انجام داده اند و از بذل هرگونه امكانات مالي و فرهنگي در اين راه دريغ نورزيدند. وي اتحاد و همدلي و همكاري رهبران و باور و ايمان آنان از يك طرف و حمايت و همراهي اعضاء سازمان هاي شيعيان خوجه را از طرف ديگر موجب تكامل و موفقيت اين گروه قليل در دوره زماني كوتاه تر از 150سال دانسته است. به طوري كه در حال حاضر ميزان نفوذ اين گروه از شيعيان در بين قشر جوان بيشتر از جمعيت اعضا مي باشد و در بين ساير شيعيان جهان نيز از احترام خاصي برخوردارند. وي مهاجرت هاي گسترده شيعيان اثني عشري خوجه به نقاط مختلف جهان را در گسترش تفكر شيعي در جهان موثر دانسته و تلاش هاي آنان در اين زمينه را بسيار ستوده است. وي رونق تجارت و اقتصاد شيعيان خوجه را علت اصلي فعاليت هاي مذهبي و تبليغي آنان در كشورهاي مختلف و قابل ستايش مي‍داند. فعاليت‍هاي سياسي و اجتماعي شيعيان خوجه، طرح هاي حمايتي آنان به ويژه در هند و پاكستان، انجمن هاي علمي و اجتماعي شيعيان خوجه و فعاليت هاي آنان، رويكردهاي شيعيان خوجه ذر قبال اهل سنت، بناهاي علمي و فرهنگي ايجاد شده آنان و فراز و نشيب هاي صورت گرفته در سازمان دهي آنان در سده اخير از مباحث ديگر اين كتاب است.

منابع مشابه بیشتر ...

626118cc57bba.JPG

الحقبة التأسیسیة للتشیع الاثني عشري: حوار الحدیث بین قم وبغداد تألیف الدکتور أندرو ج. نیومان؛ عرض ودراسة

علی زهیر هاشم الصراف

خلّف المستشرقون أسلاف الباحثین الغربیین حالیاً تراثاً لا بأس به من الدراسات المشرقیة والإسلامیة إستفاد منه هؤلاء الباحثون، فالإستشراق تحوّل إلى مجالات علمیة بحتة أصبحت تدرسها الکلیات ومراکز الأبحاث، لکنّ تلک الأبحاث بقیت تخدم أهداف ومصالح الغرب الإمبریالیة فی بعض الموارد، إلا أن الکثیر منها حالیاً نابعة عن وجدان باحثین غربیین أحرار یصنّفون الکتب والأبحاث من أجل إرضاء أطماحهم البحثیة واستکمالاً لمسیرتهم العلمیة. ومن جملة الحقول البحثیة المهمة التی کتب فیها الباحثون الغربیون الکثیر من هذه الدراسات، هی الدراسات الإسلامیة والحدیث الشریف منها بالتحدید سیّما الحدیث الشیعی. ومن هؤلاء الباحثین المعاصرین أستاذ جامعة إدینبرا الدکتور أندرو ج. نیومان الذی شهدنا له العدید من المساهمات فی حقل الفکر الإمامی وبالتحدید دراساته فی الحدیث الشیعی وجهود علماء الإمامیة فی العصر الصفوی وتحدیداً فی موضوع جدلیة الدین والعلماء مع السیاسة ورجالها. وما نهدف إلیه من دراستنا هذه هو نقد کتاب الباحث نیومان الهامّ عن تاریخ الحدیث الشیعی فی القرون التأسیسیة للمذهب الإمامی وأثر النهجَین الفکریَین الهامَّین عند علماء الإمامیة وهما: النهج الأصولی والنهج الإخباری الذی یمثله قم والقمّیون آنذاک فی تدوین أقدم ثلاثة مجامیع روائیة عند الشیعة الإمامیة: المحاسن للبرقی (توفی بین 274ـ280 ه‍/ 887ـ893 م) وبصائر الدرجات للصفّار القمّی (ت 290 ه‍/ 903 م) والکافی فی علم الدین للکلینی الرازی (ت 329 ه‍/ 941 م) وفق منهج التحلیل التاریخی والإستقرائی للنصوص التاریخیة والروائیة سیّما من تلک الکتب.