کتابخانه مجازی ادبیات

تحتوي مصادر حديث الشيعة على كمٍّ كبير بل هائل من تراث أئمة أهل البيت (عليهم السلام) وما رُوي عنهم، ولكنّ نعلم أن رواياتهم وأخبارهم ليست منحصرة في مصادر الشيعة فقط، والباحث في تراثهم (عليهم السلام) يجد في ثنايا مصادر التراث الإسلامي القديمة بمختلف مواضيعها، كالفقه والحديث والسيرة والتاريخ، مرويات كثيرة أخرى عن أئمة أهل البيت (عليهم السلام).

لقد وقف عدد من المستشرقین القدامى والمحدثین على مسائل دقیقة ومهمة فی الفکر الشیعی عامة وفی عقیدة التشیع الإمامی بشکل خاص. ومن بین هذه الموضوعات الآیات الکریمة التی تؤشر بشکل لا یقبل التأویل وإثارة الشکوک والتساؤلات وهو موضوع (آل بیت النبی"ص") فمن المعروف أن هناک عدّة آیات تبین المدلول التاریخی والأجتماعی (أی الأسری) لأهل البیت لاسیما ما ورد فی سورة الأحزاب آیة رقم33 إذ قال عزّ من قائل بسم اللّه الرحمن الرحیم (إنّما یرید اللّه لیذهب عنکم الرجس أهل البیت ویطهّرکم تطهیرا). فالمقصود بتعبیر أهل البیت هاهنا بحسب الکثیر من المفسرین إنهم أهل بیت النبی أو کما أشار رسول اللّه$ فی حدیثه الشریف المعروف فی الفکر الشیعی بحدیث أهل الکساء؛أو حدیث أهل العباءة:- وهم رسول اللّه وعلی وفاطمة والحسن والحسین(. المستشرقون شأنهم شأن عدد من المفسرین المسلمین الذین لا یرغبون بل ولا یرضون أن یکون هذا التعبیر (أهل البیت) مؤشرا بیّنا ومحدّدا بآل بیت النبی$ المنتسبین الیه بصلة الرحم (أولوا الأرحام) والأقربین نسبا. فراحوا یتجولون یمینا وشمالا فی تفسیراتهم التی تهدف أساسا الى توسیع دائرة فحوى هذا التعبیر لجعله یبدو وکأنه عامّا وشاملا؛ محاولة منهم الى إبعاده عن نصّه المرکزی بمعنى أهل بیت رسول اللّه. فهناک من المفسرین المسلمین، ویقف الطبری على رأس القائمة، من فسّر قول اللّه سبحانه وتعالى بأنه لا یشیر الى رسول اللّه والإمام علی والعترة الأخیار بل یشیر الى مضمون عام هو المتعلق بتوصیات اللّه تعالى وأرشاداته الموجهة الى أمّهات المؤمنین

بداء از ویژگیهای مبتنی بر نصوص دینی تفکر شیعی و به‌معنای نسخ در امور تکوینی‌ می‌باشد.این مفهوم در مورد خدا و انسان به کار میرود.براین مبنا که موجودات جهان‌ هستی به مادی و مجرد تقسیم می‌شوند.مجردات تحت تاثیر علل مختلف و تغییر و تحول‌ قرار نمی‌گیرد،اما موجودات مادی دائما دستخوش تغییر و تحول و جانشین شدن‌ سلسله علتها به جای یکدیگر قرار می‌گیرند،بنابراین محدوده بداء مختص این مرحله‌ می‌باشد؛البته نه به این معنا که نظام هستی از اثبات برخوردار نباشد؛زیرا نظام ماده خود تجلی عالم مثال و عالم عقل است و در آن عوالم از اثبات برخوردار است.پس وقوع‌ مسئله بداء در مورد خداوند به‌معنای تغییر و تحول در علم خداوند به‌معنای تبدیل علم‌ خداوند به جهل-چنانکه منکرین بداء معتقدند-هم نیست. واژگان کلیدی:بداء،قدر،قضا،نسخ،علم الهی. *** قرآن کریم و روایات وارده از ائمه معصومین(علیهم السلام)در شکوفایی و پردازش‌ بسیاری از مسائل کلامی و فلسفی جهان اسلام بسیار تاثیر گذار بوده است؛البته نه به این‌ صورت که عقاید اسلامی را بر حکمت اسلامی تحمیل کرده باشد،بلکه فلاسفه و متکلمین در تبیین و تحلیل بسیاری از مسائل از آن‌ها الهام گرفته‌اند؛به عبارت دیگر فلسفه و کلام اسلامی ضمن آن‌که آزادی خود را حفظ نموده،از نصوص دینی الهام‌های‌ با ارزشی گرفته است و همین الهامات موجد تفاوت‌های بسیاری میان الهیات اسلامی و الهیات غیراسلامی-اعم‌از یهودی و مسیحی-شده است. بداء از جمله مسائلی است که نظر به توجه خاص قرآن کریم و همچنین اهمیت و ارزشی که ائمه معصومین(علیهم السلام)برای آن قائل بوده‌اند،در مکتب عقلی شیعه‌ به‌خوبی مورد تبیین و تشریح قرار گرفته است.این مقاله بداء در روایات شیعی و آیات‌ قرآن کریم را مورد تحلیل قرار داده و به مسائلی چون نسخ،محدودهء بداء،علت انکار بداء و رابطه آن با مسئله قدر و نیز به تبیین آن در حکمت متعالیه می‌پردازد.