کتابخانه مجازی ادبیات

کتاب بستان الناظرین فی معرفه ائمه الهادین اثر محمد یوسف بیکا که در سال 1119 - 1120 نوشته شده، شرح چهل حدیثی است که نویسنده ضمن آن سعی کرده است به مسائل مختلفی که به تشیع و اعتقادات صحیح او مربوط می شود، بپردازد. در واقع، می توان آن را اثری در معرفی شیعه و ویژگی های آن دانست. نویسنده در نوشتار پیش رو، با ارائه گزارشی از کتاب، محتوای آن را در بوته بررسی قرار داده است.

«علم امام» از مسائلي است که همواره اذهان علما و متفکران شيعي و حتي بسياري از پيروان ائمه عليهم السلام را به خود مشغول کرده است. بدين روي، سبب ايجاد پرسش هايي از ائمه اطهار عليهم السلام در اين باره شده است. با توجه به پرسش هاي متعددي که در اين زمينه مطرح است، اين نوشتار تنها از يک منظر به اين مساله مي پردازد که آن، علم امام از منظر علماي شيعه است، به اين که شعاع اين علم چه مقدار است و تا کجا امتداد و وسعت دارد. با وجود وحدت نظر انديشمندان شيعي در برخي حوزه هاي بحث علم امام، در بعضي موارد از جمله پرسش مزبور، پاسخ هاي واحدي دريافت نمي شود و به طور کلي، همه نظريه ها را مي توان در سه ديدگاه تقسيم کرد: رويکرد ترديد و سکوت، رويکرد محدوديت علم امام، رويکرد احاطه علمي کامل امام به همه چيز.

این مقاله با هدف مطالعه شخصیت اسطوره­ای علی بن ابی­طالب(ع) در سده­های میانه تاریخ ایران و در گستره متداخلی از حوزه­های معماری، ادبیات، فرهنگ عامه و تصوف نگاشته شده است. نویسنده با بهره جستن از رویکرد نظریه ادبی بینامتنیت و مبتنی بر روش رولان بارت، متفکر فرانسوی، کوشیده است نشان دهد چگونه وجهی اسطوره­ای از این شخصیت مهم اسلامی در کنار شخصیت تاریخی ایشان ایجاد و در طول سده­ها و از طریق شبکه­ فرهنگی درهم­تنیده ای بازتولید شده است.

هدف اصلی نوشتار حاضر مطالعه تاريخ اجتماعی عصر صفويه با توجه ويژه به موضوع مهدويت و منجی‌گرايی است.اهميت اين موضوع به اين امر باز می‌گردد که اين انديشه در آن روزگار به شکلی پررنگ‌تر و در سطح گسترده حيات اجتماعی مردم مطرح شد؛ چه از روزنه انديشه‌ای فقيهانه که از سوی مذهب تازه رسميت‌يافته تشيع تغذيه و تقويت می‌شد و چه از روزنه آنچه مدعيان نجات‌بخشی در آن روزگار در جستجوی آن بودند.نويسندگان می‌کوشيدند انديشه نجات‌بخشی را به ويژه در قالب آنچه موعوديت، مهدويت و منجی‌گرايی خوانده می‌شود، در چشم‌انداز حيات فکری، سياسی و اجتماعی اين روزگار جستجو کنند و به بازبينی آن بپردازند.