کتابخانه مجازی ادبیات

ائمه اطهار (ع)، حاملان اسرار الاهی‌اند که به دلیل اختلاف ظرفیت انسان‌ها، به کتمانشان سفارش شده‌اند. در متون روایی، توصیه‌هایی درباره لزوم تقیه، کتمان و اشارت‌هایی در بهره‌گیری از ایماء، اشاره و رمزگویی در باب مسائل دینی دیده می‌شود. در آموزه‌های ائمه ، تأکید بلیغ بر کاربرد این روش‌ها در تعامل علمی و دینی با دیگران و نیز التزام به طبقه‌بندی حقایق، به وقت تبیین تعلیمات دینی وجود دارد. این نوشتار سخنان اهل بیت درباره این اصل را بررسی کرده و به این نتیجه رسیده است که امامان شیعه برای حفظ و طبقه‌بندی اسرار و معارف دینی و در نتیجه برای محافظت از جامعه ایمانی، اصل کتمان سرّ را مطرح کرده‌اند. کتمان سرّ، اصلی راهبردی است که به منظور حفاظت از ایمان مخاطب و احتراز از آسیب به اعتقاد آنها در مقابل معارفی که ظرفیت درک آن را ندارند، تحقق یافته است؛ به گونه‌ای که مراقبت‌نکردن از این اصل نتایج جبران‌ناپذیری به دنبال خواهد داشت.

این تحقیق به بررسی و بازسازی نقش عبدالرحمن بن ملجم مرادی و عوامل اثرگذار در مسئله شهادت امام علی (ع) می‌ پردازد و نقش فرهنگ قومی، نظام اجتماعی و طبقات اثرگذار را در شکل‌گیری و جهت‌دهی تحولات تاریخ صدر اسلام برجسته می‌ سازد. بر اساس تحقیق روشن می‌ گردد؛ مخالفان امام علی (ع) ائتلاف کرده و در مسئله توطئه و ترور آن حضرت وفاق داشتند. ظهور خوارج و تعامل آنها با این گروه فرصتی را فراهم آورد تا جبهه مخالفان قوت بیشتری بگیرد و ترور آن حضرت توسط ابن ملجم صورت بگیرد. او در انجام این امر مصمم و آگاهانه عمل کرد. ابن ‌ملجم شخصیتی برخاسته از نظام قبیله‌ ای، فرهنگ بدوی و کج‌ اندیشی دینی بود. مواضع و عملکرد او و جریان ائتلافی در مسئله شهادت امام علی (ع) در راستای این تفکر قرار داشت. در پژوهش‌‌های انجام شده تنها برخی روایت‌‌های تاریخی مرتبط با ابن ملجم بررسی شده و خالی از تحلیل انتقادی یا ارزیابی سندی و محتوایی است. هم چنین در این تحقیقات متغیرهای اثرگذار در مسئله شهادت امام علی (ع) مورد غفلت واقع‌ شده و آن را ناشی از خشونت و تزلزل اخلاقی و اجتماعی ابن ملجم و گرایش‌های افراطی وی می‌ دانند. در این جستار روش تحقیق تاریخی است و با مراجعه به منابع، روایت‌‌های موجود درباره نقش ابن ملجم در مسئله شهادت امام علی (ع) و عوامل و متغیر‌های موثر در این زمینه صورت‌ بندی، مستند سازی، تبیین، ارزیابی و تحلیل انتقادی می‌ گردد.

کتاب از دو بخش (یک مقدمه علمی مفصل و یک بخش اصلی) تشکیل شده است. بخش یا مقدمه‏ نخست که کوچکتر بوده و بیشتر جنبه مقدمی نسبت به اصل کتاب دارد شامل ۲۰ حدیث در فضائل امام علی و اهل بیت(ع) و شیعیان بوده که متن عربی حدیث با ترجمه و احیانا شرحی درباره آن نقل گردیده است. او افزون بر نقل احادیث، در چند مورد اشعاری هم در فضائل اهل بیت(ع) روایت می‌کند. طبری عنوان این فصل را اخبار و احادیث وارده در این باب می‌داند که شیعیانِ امامی فرقه مُحقّه بوده و رستگارند. وی ضمن شرحی که بر حدیث ششم نوشته، به مصیبت هایی که شیعه در طول تاریخ تحمل کرده اشاره نموده از سقیفه و بعد از آن رفتار معاویه و یزید با شیعیان و به طور کلی بنی امیه که «‌هشتاد سال در شرق و غرب، شیعه را می‌کشتند و لعنت خاندان رسول می‌کردند‌» سخن گفته و سپس از بنی عباس که «‌هشت امام را به زهر کشتند و سادات اهل بیت را زنده در دیوار می‌گرفتند‌» بحث کرده است. منبع اصلی این احادیث کتاب المجتبی‏ اثر محمود صالحانی اصفهانی شافعی است. در قسمت دوم به نقد و بررسی ۲۳ خبر پرداخته که درباره فضیلت صحابه و خلفا نقل شده است. وی ضمن نقل هر خبر به نقد و بررسی و بیان اشکالات این اخبار می‌‏پردازد. قسمت اصلی کتاب را همین اخبار و بیان اشکالات دربرگرفته و مؤلف ضمن نقد این اخبار، روایات صحیح، مناقب اهل بیت و شخص امیرمؤمنان را بیان می‌کند. وی در مواردی هم با ذکر تنبیهاتی به مناسبت، از ظلم ‏های رفته بر اهل بیت و شیعیان سخن گفته است. مترجم در هر دو قسمت، متن عربی احادیث را ذکر کرده و سپس ترجمه می‌کند.