کتابخانه مجازی ادبیات

خویشاوندی نسبی عباسیان با خاندان رسالت، پیروی از امیرالمؤمنین حضرت علی‌(ع) در برابر امویان، پی‎گیری خون‌خواهی شهیدان عاشورا، شعارهایی مانند الرضا من آل محمد و یا منصور و گزارش‌هایی درباره منصور و مهدی بودن فرزندان آنان، زمینه‌ای فراهم آورده بود که عباسیان در دوره پیش از خلافت دارای گرایش شیعی و مانند کیسانیه و زیدیه از گروه‌های شیعی شمرده شود. همسانی و همسویی ماهیت جنبش عباسیان با این نمادهای شیعی از موضوعات شایسته پژوهش است. این مقاله با روش گردآوری داده‎ها و تتبع کتابخانه‌ای و با رویکرد وصفی و تحلیلی به بررسی انتقادی ماهیت جنبش شیعی عباسیان می‌پردازد. این ارزیابی نیازمند سنجه‌هایی در زمینه جایگاه اجتماعی جنبش، جایگاه دینی رهبران جنبش، رفتار رهبران عباسی، انگیزه و اهداف جنبش و دست‌آورد جنبش برای شیعیان است تا میزان باور و همراهی عباسیان با اندیشه‌های شیعی در فرآیند جنبش تا دست‌یابی به خلافت روشن گردد. یافته‌های این پژوهش نشان‌دهنده آن است که هم‌گرایی جنبش عباسیان با باورهای شیعی در یک فرآیند پنهان چرخش داشته است و گام‌به‌گام به اندیشه‌های گروه‌های رقیب شیعه گرایش پیدا کرده‌ است.

شناخت و ارزیابی رفتارها و مناسبات شیعیان در تعامل با امامان ع ، ره یافتی ضروری برای شناخت دقیق عقاید آنان و سیرة ائمه اطهارع است . این مهم در حوزه های گوناگون اعتقادی ، فرهنگی ، اجتماعی و... نیازمند بررسی است . در پژوهش حاضر، باورها و مناسبات اعتقادی شیعیان با امامان دوازده گانه ع در دوران حضور، مورد بررسی قرار گرفته است ؛ افزون بر این ، گونه های مختلف روابط اعتقادی شیعیان با ائمه ع شناسایی و معرفی شده و به این پرسش که شیعیان چگونه از مقام رفیع معنوی ائمه ع بهره می بردند و آیا روابط شیعیان با امامان ، متناسب با جایگاه الوهی ایشان بوده ، پاسخ داده شده است . تلاش شیعیان عصر حضور، برای شناخت امامان ، دفاع از کیان امامت و پیشوایان معصوم و تمسک به مقام معنوی ائمه اطهارع ، از مهم ترین محورهای مناسبات شیعیان در حوزة اعتقادی است که با وجود تفاوت رفتاری شیعیان در برخی موارد، سیر تکامل معرفتی و رفتاری ایشان در تعامل با امامان ، مشهود است .

ری از شهرهای مهم ناحیه جبال در نخستین سالهای فتوحات اسلامی به تصرف مسلمانان درآمد و به تدریج مسلمانان درآن اکثریت یافتند و همزمان با پیدایش فرقه های مختلف مذهبی، مردم این شهر نیز به یکی از فرق گرایش پیدا کردند و به سببنزدیکی به قم و طبرستان، این شهر مورد توجه شیعیان امامی، زیدی و بعدها، اسماعیلیان قرار گرفت. در قرن چهارم هجری یکیاز شهرهای مهم ناحیه جبال شد که شاخه ای از حکومت آل بویه در آنجا حکومت می کردند. باتوجه به اینکه این شهر در عصرآل بویه، شیعه مذهب و مرکز یکی از شاخه های این حکومت در ناحیه جبال گردید، نوعی فضای باز اجتماعی و سیاسی برایشیعیان ایجاد شد و این دوره خود نقطه عطفی در تاریخ تشیع در این شهر محسوب می شود. چون مذهب تشیع از یک پشتوانهمهمی چون حکومت برخوردار گشت و به نوعی رسمیت و رونق بیشتری پیدا کرد. از این رو هدف نویسنده از نگارش این پژوهش،بررسی تحولاتی است که از زمان آشنایی مردم این شهر با تشیع همراه بوده است. ضمن مشخص کردن مراحل مختلفی کهمذهب تشیع تا زمان گسترش، با آن روبه رو بوده است.