نشانه های نمادین مذهبی در ایران، در باورهای باطنی و اعتقادات دینی مردم ریشه دارند و برای شناخت عمیق تر آنها باید فرهنگ و هنر اسلامی و باورداشت های دیرینه پیش از اسلام را مورد توجه قرار داد. سوگ یادهای مذهبی، از پرجلوه ترین نشانه های نمادین معنوی در ایران هستند که همواره با نوعی نمایش آیینی همراه بوده اند. سرچشمه معنایی این جلوه های نمادین را با کنکاش در باورها و معتقدات مردم می توان بازشناخت؛ زیرا این عناصر در طول تاریخ با زندگی اجتماعی و معنوی مردم در ارتباط بوده اند. رسانه ملی با نمایش سوگواری های مذهبی، نقش مهمی در تقویت ارزش های اسلامی و جان مایه های اعتقادی مردم مناطق مختلف ایران دارد. در این میان، بازنمایی رسانه ای و تحلیل و بررسی ژرفانگر نمادپردازی ها و شبیه سازی های عزاداری ماه محرم، به تحکیم عقلانی و خردورزانه باورهای عاشورایی مردم کمک به سزایی خواهد کرد و این رسالت، با تعمق صاحبنظران در کنه معانی ابزارها، شخصیت ها و اسباب و آلات و بویژه اشعار، رفتارها و مفاهیم عاشورایی در رسانه حاصل خواهد شد. در این بازنمایی می توان از شیوه های بیان خود نمادها یعنی تمثال(تصویر)، نمایه(علی) و سمبل(قراردادی) استمداد طلبید.
حکومت صفویه (907ـ 1135ق)، ویژگیهایی دارد که آن را نسبت به ادوار پیشین تاریخ ایران متمایز میسازد. از جمله وجوه تمایزش، بُعد مذهبی است. اجرای آیین عزاداری عاشورا در دولت صفویان، از دغدغههای دیرینه و از عناصر اساسی هویتبخش و تمدنساز در فرهنگ شیعه است؛ چندانکه صفویان، ساخت اجتماعی ایران را با تأکید بر هویت مذهبی و ملی جدیدی تعریف کردند. این پژوهش، درصدد است با روش توصیفی ـ تحلیلی، ضمن توجه به ضرورت کاربرد رویکردهای جامعهشناختی در تحلیل پدیدههای تاریخی، نقش آیین عزاداری عاشورا در فرایند تمدنی دولت شیعی صفویه را در چشمانداز حیات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جامعه بهعنوان زیربنایی برای دورههای بعد (قاجار و ...) بررسی و تحلیل نماید. مبتنی بر این رویکرد، پرسش اصلی پژوهش پیشرو این است که آیین عزاداری عاشورا در عصر صفویه از چه ویژگیهایی برخوردار بوده و آیا توانسته خود را به عنوان یک کانون پیشرو و تمدنزا معرفی کند؟ نتیجه بررسیها، نشان میدهد دولت صفویه با بهرهمندی از عناصری چون: رسمی کردن مذهب تشیع، استقلال و آزادی سیاسی حکومت، نفوذ اجتماعی روحانیان و گسترش آیین و شعایر شیعی و رسوخ آیینهای مذهبی در فرهنگ عمومی، به تدریج از کارکرد آیین عزاداری عاشورا در تمدنسازی، ایجاد انسجام و یکپارچگی در ایران آن زمان استفاده کرد.