کتابخانه مجازی ادبیات

خلّف المستشرقون أسلاف الباحثین الغربیین حالیاً تراثاً لا بأس به من الدراسات المشرقیة والإسلامیة إستفاد منه هؤلاء الباحثون، فالإستشراق تحوّل إلى مجالات علمیة بحتة أصبحت تدرسها الکلیات ومراکز الأبحاث، لکنّ تلک الأبحاث بقیت تخدم أهداف ومصالح الغرب الإمبریالیة فی بعض الموارد، إلا أن الکثیر منها حالیاً نابعة عن وجدان باحثین غربیین أحرار یصنّفون الکتب والأبحاث من أجل إرضاء أطماحهم البحثیة واستکمالاً لمسیرتهم العلمیة. ومن جملة الحقول البحثیة المهمة التی کتب فیها الباحثون الغربیون الکثیر من هذه الدراسات، هی الدراسات الإسلامیة والحدیث الشریف منها بالتحدید سیّما الحدیث الشیعی. ومن هؤلاء الباحثین المعاصرین أستاذ جامعة إدینبرا الدکتور أندرو ج. نیومان الذی شهدنا له العدید من المساهمات فی حقل الفکر الإمامی وبالتحدید دراساته فی الحدیث الشیعی وجهود علماء الإمامیة فی العصر الصفوی وتحدیداً فی موضوع جدلیة الدین والعلماء مع السیاسة ورجالها. وما نهدف إلیه من دراستنا هذه هو نقد کتاب الباحث نیومان الهامّ عن تاریخ الحدیث الشیعی فی القرون التأسیسیة للمذهب الإمامی وأثر النهجَین الفکریَین الهامَّین عند علماء الإمامیة وهما: النهج الأصولی والنهج الإخباری الذی یمثله قم والقمّیون آنذاک فی تدوین أقدم ثلاثة مجامیع روائیة عند الشیعة الإمامیة: المحاسن للبرقی (توفی بین 274ـ280 ه‍/ 887ـ893 م) وبصائر الدرجات للصفّار القمّی (ت 290 ه‍/ 903 م) والکافی فی علم الدین للکلینی الرازی (ت 329 ه‍/ 941 م) وفق منهج التحلیل التاریخی والإستقرائی للنصوص التاریخیة والروائیة سیّما من تلک الکتب.

فرايند و چگونگى مناسبات هر يك از اهل‏بيت (عليهم السلام) با ايرانيان، از مباحث مهم و اساسى در تاريخ ايران دوره اسلامى است. در اين ميان، امام كاظم (ع) نيز به رغم محدويت‏هاى بسيار، با شيعيان ساكن در ايران و نيز ايرانيان ساكن در عراق مانند كوفه و بغداد از طرق مختلف ارتباط داشتند. مقاله حاضر، اين مهم را در محورهايى چون مناسبات امام با ايرانيان در مدينه، عراق و نيز به طور خاص مناسبات آن حضرت با برمكيان بررسى و واكاوى مى‏كند و به اين پرسش پاسخ مى‏دهد كه مناسبات امام كاظم (ع) با ايرانيان چگونه بود؟ تحقيق حاضر به دليل نگاه خاص و ريز به موضوع و گزارش اجمالى از سير مناسبات امام كاظم (ع) با ايرانيان، مى‏تواند براى شيفتگان آن حضرت مفيد تلقى شود.

از مباحث اساسى در تاريخ ايران دوره اسلامى، فرايند و چگونگى مناسبات هريك از اهل‏بيت (عليهم السلام) با ايرانيان است. در اين ميان، امام جواد (ع) نيز به رغم محدوديت‏هاى بسيار و عمر كم، با شيعيان ساكن در ايران به‏ويژه در منطقه جبال (جبل) مانند قم، همدان و رى، از طرق مختلف ارتباط داشتند. اين مقاله در پى آن است تا اين مهم را در محورهايى چون كانون‏هاى شيعى در جبال ايران در عصر امام جواد (ع) و مناسبات امام با ايرانيان در اين كانون‏ها را بررسى و واكاوى كند و به اين پرسش پاسخ دهد كه عمده‏ترين كانون‏هاى شيعى در منطقه جبل ايران در عصر امام جواد كدامند و مناسبات امام جواد (ع) با آن‏ها به چه ميزان و چگونه بوده است؟ تحقيق حاضر، به دليل نگاه خاص و ريز به موضوع و گزارش اجمالى از سير مناسبات امام جواد (ع) با ايرانيان، مى‏تواند براى شيفتگان آن حضرت مفيد تلقى شود. فرضيه مقاله حاضر، اين است كه مناسبات امام جواد (ع) با ايرانيان در مقايسه با امامان قبلى گسترده بوده است.