کتابخانه مجازی ادبیات

خلّف المستشرقون أسلاف الباحثین الغربیین حالیاً تراثاً لا بأس به من الدراسات المشرقیة والإسلامیة إستفاد منه هؤلاء الباحثون، فالإستشراق تحوّل إلى مجالات علمیة بحتة أصبحت تدرسها الکلیات ومراکز الأبحاث، لکنّ تلک الأبحاث بقیت تخدم أهداف ومصالح الغرب الإمبریالیة فی بعض الموارد، إلا أن الکثیر منها حالیاً نابعة عن وجدان باحثین غربیین أحرار یصنّفون الکتب والأبحاث من أجل إرضاء أطماحهم البحثیة واستکمالاً لمسیرتهم العلمیة. ومن جملة الحقول البحثیة المهمة التی کتب فیها الباحثون الغربیون الکثیر من هذه الدراسات، هی الدراسات الإسلامیة والحدیث الشریف منها بالتحدید سیّما الحدیث الشیعی. ومن هؤلاء الباحثین المعاصرین أستاذ جامعة إدینبرا الدکتور أندرو ج. نیومان الذی شهدنا له العدید من المساهمات فی حقل الفکر الإمامی وبالتحدید دراساته فی الحدیث الشیعی وجهود علماء الإمامیة فی العصر الصفوی وتحدیداً فی موضوع جدلیة الدین والعلماء مع السیاسة ورجالها. وما نهدف إلیه من دراستنا هذه هو نقد کتاب الباحث نیومان الهامّ عن تاریخ الحدیث الشیعی فی القرون التأسیسیة للمذهب الإمامی وأثر النهجَین الفکریَین الهامَّین عند علماء الإمامیة وهما: النهج الأصولی والنهج الإخباری الذی یمثله قم والقمّیون آنذاک فی تدوین أقدم ثلاثة مجامیع روائیة عند الشیعة الإمامیة: المحاسن للبرقی (توفی بین 274ـ280 ه‍/ 887ـ893 م) وبصائر الدرجات للصفّار القمّی (ت 290 ه‍/ 903 م) والکافی فی علم الدین للکلینی الرازی (ت 329 ه‍/ 941 م) وفق منهج التحلیل التاریخی والإستقرائی للنصوص التاریخیة والروائیة سیّما من تلک الکتب.

شهداى سادات و شيعه در زمان امامت امام جواد (ع) موضوع اين نوشتار است كه هم شهداى قيام‏هاى شيعى را شامل مى‏شود و هم آن‏هايى كه به صورت فردى و يا در زندان به شهادت رسيدند؛ يعنى در محدوده زمانى دوران هفده ساله امامت آن حضرت (204- 220 ق). قتل‏عام برادران و نزديكان امام رضا (ع) در همان ابتداى امامت امام جواد (ع) به دست مأمون، موضوعى است كه تقريباً بيش‏تر تاريخ‏نگاران به آن اشاره كرده‏اند. معروف‏ترين اين شهدا محمد و زيد بن موسى بن جعفر (ع) در خراسان و احمد و محمد بن موسى بن جعفر (ع) در فارس بودند كه به دست مأموران مأمون به شهادت رسيدند. چند قيام مهم علويان را در دوره معتصم شاهد هستيم. قيام محمد بن قاسم حسينى در طالقان و قيام على بن حمزه در شيراز مهم‏ترين آن‏هاست. كه به شهادت آن‏ها و هوادارانشان انجاميد. اما آن‏چه قيام و شهادت را در زمان امام جواد (ع) متمايز كرده، دو قيام خونين در قم، اولى با فرماندهى يكى از وكلاى آن حضرت به نام يحيى بن على عمران و ديگرى به سردمدارى يكى از شيعيان مخلص به نام جعفر بن داوود بود. اين دو قيام از معدود حركت‏هاى اماميه در آن دوران به شمار مى‏رفت كه برخى آن دو را با امام جواد (ع) مرتبط مى‏دانند، اگرچه دليل قطعى براى اثبات آن در دست نيست.