کتابخانه مجازی ادبیات

در تاریخ اسلام میان اصطلاح های خلافت، امامت و سلطنت هیچ وحدتی وجود ندارد و این خلط معنایی صرفا لفظی و لغوی نبوده، بلکه حاصل تحولاتی تاثیرگذار در تاریخ اندیشه اسلامی بوده است. اصطلاح «خلیفه»، به تفاوت، عنوانی برای تمام زمامداران یا خلافت نبوی در زعامت سیاسی مسلمانان و جانشینی خلیفه رسول الله، یا منصبی شرعی و نه عرفی به تمام خلفای راشدین، امویان و عباسیان نیز به کار برده می شد. درباره «امامت» باید گفت متکلمان اهل سنت که به وضوح شاهد فساد دستگاه خلافت بودند و میان خلفای راشدین با خلفای اموی و عباسی تفاوتی ماهوی می یافتند، به دلیل تداعی فساد خلفای وقت، مایل نبودند اصطلاح امامت را که بر خلفای زمانه آنان نیز اطلاق می شد، مورد استفاده قرار دهند. همچنین در این نوشتار نشان داده می شود که تلاش برای آسمانی کردن سلطنت اسلامی و کوشش برای استحاله امامت و خلافت نبوی از سوی عوامل اموی و راویان آن دوره، در ادوار بعدی نیز ادامه یافت و در دوره عباسیان، فرمانروایان این خاندان نیز خود را خلیفه خداوند و حاکم الهی در روی زمین توصیف کردند. در واقع، با ابهام و خلل در اصول سیاست نبوی و سیاست خلفای اولیه با نظام استیلایی و فرمانروایی سلطنتی، سنت‌های نبوی و اصول سیاست قرآنی مغفول ماند و سلطنت از این وضعیت بهره را کافی برد. با تبدیل خلافت به سلطنت، مصادیق نظریه امامت، به خلفای اولیه محدود شد.

سبزوار به عنوان بخشی از بیهق از شهرهاي باستانی ایران و مورد توجه زرتشتیان بود که در دوره اسلامی از قرن دوم در پی قیام هاي شیعی مانن د قیام یحیی بن زید و سپس در قرن سوم با ورود امام رضا (ع) به خراسان و نیز مهاجرت سادات از ري ، نیشابور و طبرستان به آنجا با تشیع اثنی عشري آشنا شد و در قرن چهارم به یکی از مراکز این مذهب مبدل شد. این منطقه در تعامل با دیگر نواحی بیهق و نیشابور با خاندانها مع روف شیعی آن مناطق در ارتباط بود که از جمله می توان به آل زباره ، آل ظفر ، آل ابوشجاع ، خاندان عریض ، خاندان حسنی، سادات بروقن و به خصوص خاندان هاي تمیمی اشاره نمود . با حضور فع آل تاریخی این خاندان هاي شیعی و نیز بیزاري از ستم حکومت هاي سنی مذهبی که بر خراسان حک ومت می راندند، مردم سبزوار در قرن هشتم نهضتی شیعی با رنگ تصوف علیه ظلم و ستم بازماندگان مغولی راه انداختند و توانستند حکومتی ایجاد نمایند که از منظر اتکا بر مذهب تشیع اثنی عشري و نیز تأثیرگذاري بر دیگر جنبش هاي قرن هشتم و نهم هجري بسیار اهمیت دارد.