کتابخانه مجازی ادبیات

ظلم ستیزی و عدالت طلبی از اهداف بسیاری از جنبش ها در تاریخ ایران بوده است. این مفاهیم زمانی برجسته می شدند که مردم تحت سلطهٔ حاکمان مستنبد قرار داشتند و اوضاع سیاسی،اجتماعی و اقتصادی رو به وخامت می گذاشت. عصر مغولان و ایلخانان از جمله این دوره های تاریخ ایران است که ظلم و بی عدالتی در جامعه گسترش یافت و باعث پدید آمدن جنبش های مردمی ظلم ستیز و عدالت طلب شد. نهضت شیعی سربداران در قرن هشتم هجری قمری از جنبش های ظلم ستیز و عدالت طلب مخالف مغولان بودکه توانست با بازتولید مفاهیم ظلم ستیزانه و عدالت طلبانه شیعی حدود نیم قرن در خراسان حکومتی را تشکیل دهد . این پژوهش می کوشد تا پاسخی به این سوال دهد که چرا مفهوم ظلم ستیزی و عدالت طلبی بیشترین نقش را در تشکیل و موفقیّت حکومت سربداران خراسان داشته است ؟نتایج پژوهش بر این نکته تاکید دارد که عدالت طلبی و ظلم ستیزی نهضت سربداران تحت تاثیر نهضت عاشورا و فرهنگ اهل بیت قرار داشته است و این نهضت با توسل به این مفاهیم موفق به تشکیل حکومت شد. لذا شناسایی و معرفی اهداف ظلم ستیزانه و عدالت طلبانه نهضت شیعی سربداران از اهداف این پژوهش به شمار می آید. روش تحقیق به شیوه توصیفی و تحلیل و متکی بر منابع کتابخانه ای است.

حاکمیت و تسلط بر جامعه و نیاز به فقه در ادارة نظام سیاسی اجتماعی جامعه از جمله مباحث اساسی در اندیشۀ سیاسی است. اندیشه ها سیاسی فقهاء شیعی در این زمینه نقش محوري و غیرقابل انکار دارد. در هر عصري فقهاء با توجه به شرایط آن دوره نظریات گوناگونی ارائه کرده اند. یکی از این فقهاء، شیخ شمس الدین محمد بن مکی عاملی معروف به شهید اول، فقیه و عالم فرزانه قرن هشتم هجري است که نخستین سکّان دار فقه سیاسی و حکومتی شیعه در دوره اوج گیري حکومت سربداران، در منطقه جبل عامل بوده. در مقاله حاضر تلاش گردیده با شیوة توصیفی تحلیلی دیدگاه هاي شهید اول پیرامون فقه سیاسی حکومتی و چگونگی تأثیر آن بر سربداران در قالب: انواع حکومت، ولایت فقیه و اختیارات آن، میزان تأثیر و موفقیت سربداران در بکارگیري این نظرات بررسی و تجزیه تحلیل گرد د. نتیجه این پژوهش نشان از این دارد که یکی از مؤثرترین و با ارزش ترین نظریه ها بر حکومت ها حاضر در قرن هشتم هجري قمري، توسط شهید اول ارائه شده است.

با فراهم شدن شرایط مساعد براي فعالیت ه اي سیاسی و فرهنگی پس از نیمه قرن هفتم، دوران آزادي مذهبی آغاز شد و با حکومت سربداران به اوج رسید. همزمان با این رویداد زمینه براي فعالیت عالمان شیعی از جمله حسن شیعی سبزواري مهیا شد. ابوسعید (ابوعلی) حسن بن حسین واعظ بیهقی که در آثارش از خود با عنوان حسن شیعی سبزواري یاد می کند، عالم، متکلّم، فقیه و واعظ قرن هشتم و معاصر شهید اول (محمد بن مکّی) است. در مقاله حاضر سعی شده با شیوه توصیفی وتحلیلی چگونگی همکاري حسن شیعی سبزواري با حمایت امیران سربداري در زمینۀ ترویج تشیع در قالب: تألیفات، مجالس وعظ و سخنرانی و رویکرد حسن شیعی سبزواري به سرگذشت امام حسین (ع) مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد. نتیجه پژوهش حاکی از آن است که آثار و فعالیت هاي مذهبی عالم شیعی، حسن سبزواري تحت حمایت سربداران از جملۀ مهم ترین تلاش ها در زمینۀ نشر و ترویج مذهب تشیع بوده است